Saturday, 16 November 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 56వ భాగం - అలిగినవేళనే చూడాలీ గోకులకృష్ణుని అందాలూ

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
ఏభైయైదవ భాగం ఇక్కడ

56వ సజీవరాగం - అలిగినవేళనే చూడాలీ గోకులకృష్ణుని అందాలూ
చిత్రం - గుండమ్మ కథ
గానం - ఘంటసాల 
రచన - పింగళి
సంగీతం - ఘంటసాల

పల్లవి:
అలిగినవేళనే చూడాలి
గోకులకృష్ణునీ అందాలూ - 2

రుసరుసలాడే చూపులలోనే -2
ముసిముసి నవ్వుల అందాలూ 
                !! అలిగినవేళనే...!!
చరణం 1 :
అల్లన మెల్లన నల్లపిల్లి వలె
వెన్నను దొంగిల గజ్జెలు ఘల్లన-2
తల్లి మేలుకొని దొంగను చూసి ఆ...2
అల్లరిదేమని అడిగినందుకే !     
                !! అలిగినవేళనే...!!
చరణం 2 :
మోహన మురళీ గానము వినగా
తహతహలాడుచు తరుణులు
రాగా !! మోహన !!
ద్రిష్టి తగులునని జడిసి యశోద
!!ద్రిష్టి!!
తనను చాటుగా దాచినందుకే
                !! అలిగినవేళనే...!

అలగడం ఆడవారి జన్మహక్కు. వారి అలుకలు తీర్చి అనునయంతో వారిని సంతోషపెట్టడం మగవారి బాధ్యత.  భరించువాడే భర్త అనే నానుడి వుంది కదా. భర్తలు తప్పు చేసినా చేయకపోయినా అలగడమనేది స్త్రీ నైజం. ప్రేయసీ ప్రియుల మధ్య, భార్యాభర్తల మధ్య అలుకలు, కోపతాపాలు రావడం సహజం 'అల్క మానవుకదా అరాళకుంతలా' అని కృష్ణుడు కాళ్ళబేరానికి వచ్చినా కూడా భామచేత తన్నింపజేశారు  నంది తిమ్మన్నగారు తమ పారిజాతాపహరణం లో. 

శ్రీకృష్ణుడంతటి మోహనాకారుడైన భర్త అలిగితే అతనిని తన చేష్టలతో మరింత రెచ్చగొట్టకుండా  తన భర్తలో బాలకృష్ణునిపరంగా ఆ  చిలిపిచేష్టలను ఊహించుకొని  ఒక ఆదర్శమూర్తి తన  ముద్దు మురిపాలతో అతనిని అనునయించి ,అలుకలు తీర్చి ఎలా తన దారికి తెచ్చుకుందో అనే విషయాన్ని "అలిగినవేళనే చూడాలి గోకులకృష్ణుని అందాలు" అనే పాటలో అతి  రసరమ్యంగా చూపించారు దర్శకుడు కమలాకర,  నిర్మాణ సంచాలకుడు చక్రపాణి, గీత రచయిత పింగళినాగేంద్రరావుగార్లు. 

ఈ పాట గుండమ్మకథ చిత్రంలోనిదని ప్రత్యేకించి చెప్పవలసిన పనిలేదు. చక్కన్నగారికి ఏడుపుగొట్టు వ్యవహారాలు నచ్చవు.  తన సినిమా లోని హీరో హీరోయిన్ లు లైవ్లీగా, లౌవ్లీగా వుంటూ అందరికీ ఆనందం కలిగించాలి. ప్రేక్షకుల ఆనందమే తన ఆనందం. ఆ ఆశయంతోనే  తన సినిమా లన్నీ  సభ్యతతో కూడిన సున్నితమైన హాస్యంతో,  వినోదమే ప్రధానంగా నిర్మించారు. 

మెలొడీ అంటే ప్రాణం పెట్టే గాయక,  సంగీతదర్శకుడు ఘంటసాల. విజయావారి మనసెరిగిన సంగీత దర్శకుడు. ఘంటసాలవారి సంగీత దర్శకత్వంలో విజయావారి చిత్రాలెన్నో సంగీతపరంగా అఖండ విజయాన్ని సాధించాయి. అలాటివాటిలో గుండమ్మకథ ఒకటి. ఈ సినీమా లోని టైటిల్ మ్యూజిక్ తో సహా అన్ని పాటలు సూపర్ హిట్ చేయడంలో ఘంటసాలవారి కృషి , ప్రతిభ అనితరసాధ్యం. 

ఈ సినీమా లోని ప్రతీ ఒక్క పాటా ఒక ఆణిముత్యం, ఒక సజీవరాగం. అలాటి ఒక సజీవరాగమే శ్రీమతి పి. సుశీలగారు అలవోకగా,  సుమధురంగా ఆలపించిన ఏకగళ గీతం  "అలిగినవేళనే చూడాలి". సుశీలగారి గాత్రం ద్వారా ఈ పాటలో వినిపించే ప్రతీ భావము, గమకం, శ్రావ్యత ఘంటసాల మాస్టారి బాణీకి, ప్రతిభకు ప్రతిబింబం.

మాస్టారు ఈ పాటను హిందుస్థానీ రాగమైన 'దేశ్' రాగంలో చేశారు. ఖమాస్ థాట్ కు చెందిన ఈ జన్యరాగం ఔడవ సంపూర్ణరాగం. అంటే అరోహణాక్రమంలో ఐదు స్వరాలు, అవరోహణాక్రమంలో ఏడు స్వరాలు వినిపిస్తాయి.  'దేశ్' రాగంలాగే అనిపించే మరో రాగం ' తిలక్ కామోద్'. ఈ  రెండు రాగాల పట్ల పూర్తి అవగాహన లేకపోతే ఒకదానికొకటి పొరపాటు పడే అవకాశం వుంది.  హిందుస్థానీ సంగీతంలోనే 'దేశి' అని మరో రాగం వుంది. దీనికి దానికి సంబంధం లేదు. 'దేశ్' కు సమాంతరమైన కర్ణాటక రాగం 'కేదారగౌళ'. మనసుకు ప్రశాంతతను, హాయిని చేకూర్చే రాగం 'దేశ్'. ఘంటసాలగారు ఈ రాగంలో అనేక మంచి పాటలు చేశారు. 

ఘంటసాల మాస్టారు ఈ పాటలో ప్రధాన వాద్యంగా షెహనాయ్ ను వినిపించారు. దాక్షిణాత్య సినీమా లలో సితార్ కు మిట్టా జనార్దన్ ఎలా ప్రసిధ్ధుడో, షెహనాయ్ వాద్యానికి పిఠాపురం సత్యం అంతటి లబ్దప్రతిష్టుడు. షెహనాయ్ సత్యం అంటే చిత్రసీమలో తెలియనివారే వుండరు. ఆ సత్యమే ఈ పాటకు షెహనాయ్ వాయించారు.  షెహనాయ్ తో పాటు ఈ పాటలో ఫ్లూట్,  తబలా, కోలు, సితార్, గజ్జెలు, మొదలైన వాద్యాలు ఎంతో మనోజ్ఞంగా వినిపిస్తాయి. శ్రీమతి పి.సుశీలగారి కంఠంలో, పాట మధ్యలో వచ్చే గాత్ర ,   షెహనాయ్  ఆలాపనలు దేశ్ రాగ శ్రావ్యతను, ఆ రాగ విశిష్టతను తెలియజేస్తాయి. సుశీలగారి కంఠంలోంచి వెలువడే పద స్పష్టత, భావప్రకటన, మాధుర్యం, శ్రుతిశుధ్ధత అవి ఆవిడకు మాత్రమే సొంతం. ఇంతకుముందు చెప్పినట్లు ఈ పాటలో ఆవిడ గళంలోనుండి వినిపించిన ప్రతి గమకాలు, సంగతులు, భావప్రకటన అన్ని ఘంటసాలవారి బాణీకి replica.

ఇక తెరపై ఈ పాటకు అభినయించిన సావిత్రి, ఎన్.టి.ఆర్. ఎంతో హుందాగా, చాలా అందంగా కనిపించారు. వారి ఉదాత్త నటకౌశలం, బాలకృష్ణుని  తైలవర్ణ చిత్రాలు, ఈ పాటకు, సన్నివేశానికి మరెంతో పుష్టిని, నిండుదనాన్ని కలిగించి 'అలిగినవేళనే చూడాలి' పాట సజీవరాగమై నిలవడానికి దోహదం చేశాయి.

విలియం షేక్స్పియర్ 'టేమింగ్ ఆఫ్ ది ష్రూ' నాటకం నుండి కొంత, బి.విఠలాచార్యగారి 'మనె తుంబిద హెన్ను' అనే సినిమా కథ నుండి మరికొంత ప్రేరణను పొంది తనదైన బాణీలో చక్రపాణిగారు ఈ చిత్రాన్ని నిర్మించారు.   డైరెక్టర్ గా తన తొలి చిత్రం 'చంద్రహారం'  పరాజయం తర్వాత  విజయా సంస్థలో స్థానం కోల్పోయిన కమలాకర కామేశ్వరరావుగారికి  'గుండమ్మకథ' ద్వారా మరల తన సత్తాను చాటుకునే అవకాశం లభించింది. టైటిల్ రోల్ లో సూర్యకాంతం, ఎన్.టిఆర్., ఎ.ఎన్.ఆర్., ఎస్.వి.ఆర్., సావిత్రి, జమున, రమణారెడ్డి, ఛాయాదేవి, హరనాథ్, ఎల్.విజయలక్ష్మి, రాజనాల, మిక్కిలినేని మొదలగు వారి అద్భుత నటనా ప్రతిభవలన, చక్రపాణిగారి కథాసంవిధానం వలన  ఘంటసాలవారి సంగీతం, గానం వలన గుండమ్మకథ అఖండ విజయం సాధించి  అనేక కేంద్రాలలో సిల్వర్ జూబ్లీ జరుపుకుంది. ద్విభాషా చిత్రంగా మొదలైన గుండమ్మకథ తమిళంలో కూడా "మణిదన్ మారవిల్లై"గా విడుదలై మంచి విజయం సాధించింది. తెలుగు లో ఎన్.టి.ఆర్ పాత్రను తమిళంలో జెమినీ గణేశన్ పోషించారు.  తమిళ వెర్షన్ కు కూడా ఘంటసాలవారే సంగీతం నిర్వహించారు. తెలుగు పాటల వరసలే తమిళంలో ఉపయోగించారు. తాను తెలుగులో పాడినవాటిని తమిళంలో శీర్కాళి గోవిందరాజన్, ఎ.ఎల్.రాఘవన్ ల చేత  పాడించారు. కొన్ని పాటల మధ్యలో వచ్చే హమ్మింగ్స్ మాత్రం ఘంటసాలవారివి అలాగే ఉంచడం జరిగింది. 

గుండమ్మకథ సినీమా ద్వారా చిత్రంలోని ప్రతీ పాట, డాన్స్ మ్యూజిక్, టైటిల్ మ్యూజిక్ హిట్ చేసిన ఘనత ఘంటసాల మాస్టారికి దక్కింది. 



వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము. 

ప్రణవ స్వరాట్ 

Saturday, 9 November 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 55వ భాగం - ఈ నల్లని రాలలో ఏ కన్నులు దాగెనో

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
ఏభైనాలుగవ భాగం ఇక్కడ

55వ సజీవరాగం - ఈ నల్లని రాలలో ఏ కన్నులు దాగెనో
చిత్రం - అమరశిల్పి జక్కన్న
గానం - ఘంటసాల 
రచన - ఆత్రేయ
సంగీతం - సాలూరు రాజేశ్వరరావు

పల్లవి:
ఈ నల్లని రాలలో ఏ కన్నులు
దాగెనో .. ఈ బండల మాటునా
ఏ గుండెలు మ్రోగెనో ఓ....
                        !!ఈ నల్లని రాలలో!!
చరణం 1:
పాపాలకు తాపాలకు బహు దూరములో నున్నవి
మునులవోలె కారడవుల
మూలలందు పడియున్నవి
                        !!ఈ నల్లని రాలలో!!
చరణం 2:
కదలలేవు మెదలలేవు
పెదవివిప్పి పలుకలేవు
ఉలి అలికిడి విన్నంతనే
జలజలమని పొంగి పొరలు
                        !!ఈ నల్లని రాలలో!!
చరణం 3:
పైన కఠినమనిపించును
లోన వెన్న కనిపించును
జీవమున్న మనిషికన్న
శిలలే నయమనిపించును
                        !!ఈ నల్లని రాలలో!!

మోహనా? బిలహరిలా వుంది!... పహడి కావచ్చు!?... ఇలాటి అసందిగ్ధతను ఏర్పర్చడం ఒక్క సినీమా పాటలకే సాధ్యం. సినిమా పాటలకి రాగనిర్ణయం చేయడం అంత సులభమూ కాదు, అంత అవసరమూ లేదని సంగీత విశ్లేషకులెందరో అభిప్రాయ పడుతున్నా ఒక మంచి పాట వింటున్నప్పుడు ఈ ఏ రాగంలో చేసివుంటారానే జిజ్ఞాస సంగీతాభిమానులలో కలగడం సహజం. నాలాటి సామాన్య శ్రోతలకి ఏ రాగమైనా ఒక్కటే. ఏ రాగమైతేనేం? శ్రావ్యమైనదిగా,  మనసుకు హాయిని, చెవులకు ఇంపును కలిగించేదిగా వుండే ప్రతీ  పాటా జనరంజకమై శాశ్వతత్త్వాన్ని పొందుతుంది. సజీవరాగమై నిలుస్తుంది. అటువంటి సుశ్రావ్యగీతమే "ఈ నల్లని రాలలో ఏ కన్నులు దాగెనో..." అదే నేటి మన ఘంటసాలవారి సజీవరాగం.

ఈ ప్రకృతిలో జడ పదార్ధంగా గోచరించే కొండలలోని బండలన్నింటినీ తన ఉలితో  సౌందర్యమూర్తులుగా మలచి వాటికో నూతనత్వాన్ని, అస్తిత్వాన్ని కలిగించాలని ప్రతి శిల్పి కలలు కంటాడు. అహర్నిశలు శ్రమిస్తాడు. శిల్పకళకే తన జీవితం ధారపోస్తాడు. శిల్పికి, శిలకు మధ్య విడదీయలేని రాగానుబంధం వుంటుంది. ప్రాణంలేని రాయి రప్పలలో  సజీవమైన సౌందర్యాన్ని శిల్పి వీక్షిస్తాడు. బండలలోని హృదయాన్ని, మానవత్వాన్ని శిల్పి అర్ధం చేసుకోగలడు. పైకి కఠినంగా వుండే ఆ రాళ్ళు శిల్పికి మృదువుగా, మెత్తగా తోస్తాయి. రాగద్వేషాలకు అతీతంగా వుండే మునులలాగ కారడవులలో మౌనంగా వుంటాయి. స్వార్ధంతో ఇతరులకు హాని కలిగించే ప్రాణమున్న మనిషికన్నా  చైతన్యంలేని శిలలే నయమనిపిస్తాయి. 

దాదాపు ఆరు దశాబ్దాలకు ముందు డా. సి.నారాయణరెడ్డి గారు ఆకాశవాణి కోసం  "రామప్పకొండ" అనే శ్రవ్యనాటకాన్ని  వ్రాసారు. అందులో ఒక శిల్పియొక్క మనోగతమే ఈ సున్నితమైన , ఉదాత్తమైన "ఈ నల్లని రాలలో ఏ కన్నులు దాగెనో" అనే గీతం. ఆకాశవాణి కార్యక్రమం కోసం పాలగుమ్మి విశ్వనాథంగారు ఈ పాటను జోగ్ అనే హిందుస్థానీ రాగంలో స్వరపర్చి గాయకులు ఎమ్.చిత్తరంజన్ గారి చేత పాడించారు.

తర్వాత కొన్నేళ్ళకు ప్రముఖ దర్శక నిర్మాత బి.ఎస్ రంగా ఈస్ట్ మన్ కలర్ లో కన్నడ, తెలుగు భాషలలో జక్కనాచార్య అనే శిల్పి కథను సినీమాగా తీస్తున్న సమయంలో డా.సి.నారాయణరెడ్డిగారిని పాటలు వ్రాయవలసిందిగా కోరినప్పుడు ఆయన ఈ పాటను నిర్మాతకు వినిపించడం, అది అందరి అమోదం పొందడం జరిగింది. అప్పట్లో తెలుగు సినిమా నిర్మాణం ఎక్కువగా మద్రాసులో సాగడం, నారాయణరెడ్డిగారు హైదరాబాద్ లో స్థిరపడడం వలన ఆయన వ్రాసిన అధిక సంఖ్యాకమైన పాటలు పాటకు మెట్టు కూర్చడమనే పధ్ధతిలోనే సాగేది. 

అమరశిల్పి జక్కన్న తెలుగు కన్నడ భాషలు రెండింటి కీ సాలూరు రాజేశ్వరరావు గారే సంగీతదర్శకుడు. రెండు భాషలలోనూ ఘంటసాల, సుశీలలే ఎక్కువ పాటలు పాడారు. కన్నడంలో కళ్యాణ్ కుమార్, తెలుగులో నాగేశ్వరరావు హీరోలుగా నటించారు. బి.సరోజాదేవి, నాగయ్య, హరనాథ్, ఉదయకుమార్, ధూళిపాళ రెండు భాషల్లో నటించారు.

నృత్య, సంగీతాలకు అధిక ప్రాధాన్యత వున్న ఈ సినీమాలోని పాటలన్నీ అత్యంత జనాదరణపొందాయి. రాజేశ్వరరావుగారి ప్రతిభకు గీటురాయిగా నిలిచే చిత్రం "అమరశిల్పి జక్కన్న". ఈ చిత్రంలో ఘంటసాలగారు పాడిన మూడు సోలోలు, మూడు డ్యూయెట్లు ఎంత హిట్టయ్యాయో అందరికీ తెలిసిన విషయమే. వాటన్నిటిలోకి మకుటాయమానంగా  ఈనాటికీ ప్రజలందరి మనసులలో నిలచిపోయిన గీతం "ఈ నల్లని రాలలో ఏ కన్నులు దాగెనో". ఘంటసాలవారి గళ మాధుర్యం, రస భావ ప్రకటనలు, తెరపై అక్కినేని వారి సున్నితమైన హావభావాలు పూవుకు తావి అద్దినట్లుగా ఈ పాట ఆపాతమధురంగా, అజరామరం గా నిల్చిపోయింది.

పాట ప్రారంభంలో కొండలలో ప్రతిధ్వనిస్తూ వినిపించే ఘంటసాల మాస్టారి ఆలాపన, దానికి ఊపిరిపోస్తూ ట్యూబోఫోన్, మువ్వల మేళవింపుతో వినవచ్చే ఉలుల శబ్దాలు, శ్రోతను పాటలో లీనమయేలా చేస్తాయి. చరణాల మధ్య వచ్చే బిజిఎమ్స్ లో రాజేశ్వరరావు గారికే  సొంతమైన సంగతులు, గమకాల పోకడలు వైయొలిన్స్ మీద చిత్ర విచిత్రంగా వినిపించి శ్రోతలకు పరవశత్వం కలిగిస్తాయి. 

ఇక ఈ పాట పాడిన ఘంటసాలవారి గాన మాధుర్యం గురించి ఎంత చెప్పినా తక్కువే అవుతుంది. Melancholy తో పాటు భావగాంభీర్యంగల పాటలు పాడడంలో ఘంటసాల మాస్టారికి మించిన గాయకులు లేరంటే అది అతిశయోక్తి కానేరదు.

బి.ఎస్.రంగాగారి నిర్మాణ దర్శకత్వంలో రూపొందిన ఈ ద్విభాషా చిత్రం అన్నివిధాల ఘనవిజయం సాధించింది. కన్నడంలో ఈస్ట్ మన్ కలర్ లో వచ్చిన మొట్టమొదటిచిత్రం  "అమరశిల్పి జక్కనాచార్య".

ఇదే కథ ఆధారంగా ప్రముఖ దర్శకనిర్మాత వి.శాంతారాం హిందీలో 'గీత్ గాయా పథ్థరోంనే' అనే సాంఘిక సినీమాగా నిర్మించారు. ఇందులో జంపింగ్ జాక్ జితేంద్ర హీరోగా నటించడం ఒక విశేషం. 




వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము. 

ప్రణవ స్వరాట్ 

Saturday, 2 November 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 54వ భాగం - నీ సుఖమే నే కోరుతున్నా

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
ఏభైమూడవ భాగం ఇక్కడ

54వ సజీవరాగం - నీ సుఖమే నే కోరుతున్నా
చిత్రం - మురళీకృష్ణ
గానం - ఘంటసాల 
రచన - ఆత్రేయ
సంగీతం - మాస్టర్ వేణు

పల్లవి: 
ఎక్కడవున్నా ఏమైనా మనమెవరికి వారై వేరైనా.....
నీ సుఖమే నే కోరుతున్నా ... 2
నినువీడి అందుకే వెళుతున్నా....
                            !!నీ సుఖమే!!

చరణం 1:
అనుకున్నామని జరగవు అన్ని
అనుకోలేదని ఆగవు కొన్ని
జరిగేవన్నీ మంచికని
అనుకోవడమే మనిషి పని
                            !!నీ సుఖమే!!
చరణం 2:
పసిపాప వలె ఒడి జేర్చినాను
కనుపాప వలె కాపాడినాను
గుండెను గుడిగా చేశాను - 2
నువు వుండలేనని వెళ్ళావు 
                            !!నీ సుఖమే!!
చరణం 3:
వలచుట తెలిసిన నా మనసునకు
మరచుట మాత్రము తెలియనిదా
మనసిచ్చినదే నిజమైతే 
మన్నించుటయే ఋజువుకదా
                            !!నీ సుఖమే!!
చరణం 4:
నీ కలలే కమ్మగ పండనీ
నా తలపే నీలో వాడనీ..
కలకాలం చల్లగ వుండాలని
దీవిస్తున్నా నా దేవిని - 2
ఎక్కడ వున్నా ఏమైనా మనమెవరికి
వారై వేరైనా....
                            !!నీ సుఖమే!! 

"నాకు దక్కని అందం , ఆనందం మరొకరి సొంతమవుతూంటే చూస్తూ వూరుకోవడానికి నేనేం చచ్చు దద్దమ్మను కాను, ఈ ఏసిడ్ తో నీ అందాన్ని, నిన్ను సర్వనాశనం చేస్తాను..." అనే పైశాచిక ప్రేమికులే ఎక్కువగా ఉన్న ఈ ఆధునిక ప్రపంచంలో ... " నీ సుఖమే నే కోరుతున్నా నిను వీడి అందుకే వెళుతున్నా..." అని అనే  ఉదారమైన, ఉన్నత సంస్కారం గల భర్తలు ఈ రోజుల్లో బహు అరుదుగా కనిపిస్తారు. కట్టుకున్న భార్యను తనకు నచ్చినవాడితో కలసి సుఖంగా జీవించమని ఆమెతో గల భార్యాభర్తల అనుబంధాన్ని త్రెంచుకొని ఎక్కడో దూరంగా ఒంటరిగా భార్య జ్ఞాపకాలతో  అలమటిస్తున్న ఓ భర్త  శోక గీతమే నేటి మన సజీవరాగం.

సినీమాలు కేవలం కాలక్షేపం కోసం తప్ప వాటివల్ల సమాజానికి ఏ ప్రయోజనం లేదనే వాదన సరికాదని నిరూపిస్తుంది ఈనాటి ఘంటసాల సజీవరాగం. అదే " నీ సుఖమే నే కోరుతున్నా.." 

పి. పుల్లయ్యగారి "మురళీకృష్ణ" సినీమా కోసం ఆత్రేయగారు వ్రాసిన ఈ పాట నిజమైన ప్రేమకు దర్పణం. బాహ్యాకర్షణ వలన ఏర్పడిన ప్రేమలో, అనుబంధంలో మోహావేశం తప్ప  నిజాయితీ, గాఢత్వం వుండవు. ఎదుటి మనిషి మనసును, వ్యక్తిత్వాన్ని గుర్తించి హృదయాంతర్గతమైన ప్రేమతో ఒకరినొకరు అర్ధం చేసుకున్నప్పుడే ఆ ప్రేమానుబంధం శాశ్వతంగా నిలుస్తుంది. అధికారంతో, బలవంతాలతో ప్రేమ నిలవదు. అవసరమైతే ప్రేమ త్యాగానికి సంసిధ్ధం కావాలి.  నిజమైన ప్రేమకు  అనుబంధానికి గల నిర్వచనమేమిటో ఆత్రేయగారు ఈ పాటలో చాలా చక్కగా విశదీకరించారు.

" అనుకున్నామని జరగవు అన్ని
అనుకోలేదని ఆగవు కొన్ని
జరిగేవన్నీ మంచికని అనుకోవడమే మనిషి పని...."

"మనసిచ్చినదే నిజమైతే 
మన్నించుటయే ఋజువుకదా..."

" నీ కలలే కమ్మగ పండనీ
నా తలపే నీలో వాడనీ ( తొలగిపోవాలనే అర్ధంలో)
కలకాలం చల్లగ వుండాలని
దీవిస్తున్నా నా దేవిని...."

ఎంతటి ఉదాత్తమైన భావన. ఆత్రేయగారి ప్రేమ -మనసు- మమతలకు సంబంధించిన పాటలేవైనా  చాలా మనోమథనం జరిగిన తర్వాతే  అక్షరరూపం దాలుస్తాయి.

ఈ చిత్రానికి సంగీత దర్శకుడు మాస్టర్ వేణు. విషాదభావోద్వేగాలతో కూడిన ఈ పాటను  వేణు శ్రీరాగం లో స్వరపర్చారు. శ్రీరాగం కర్ణాటక సంగీతంలో అతి ప్రాచీనమైనది. 22వ మేళకర్త కరహరప్రియ జన్యం. ఔడవ వక్ర సంపూర్ణ రాగంగా పేర్కొంటారు. ఆరోహణలో ఐదు స్వరాలు, అవరోహణలో ఏడు స్వరాలు పలుకుతాయి. సంగీత ముమూర్తుల రచనలెన్నో శ్రీరాగంలో వున్నాయి. ఘనరాగ పంచకంలో శ్రీరాగం ఐదవది.  త్యాగయ్య గారి పంచరత్న కీర్తనలలోని "ఎందరో మహానుభావులు" శ్రీరాగంలోనే స్వరపర్చబడింది. శ్రీరాగంలో చేసిన సినీమా పాటలెన్నో బహుళజనాదరణ పొందాయి. 

వైయొలిన్స్, సెల్లోస్, సితార్, ఫ్లూట్, జలతరంగ్, తబలా, కాంగోడ్రమ్స్, బాంగోస్ వంటి హెవీ ఆర్కెస్ట్రాతో రూపొందిన ఈ పాటను మాస్టర్ వేణు ఘంటసాల మాస్టారి చేతే పాడించారు. నవరసాలను తన గొంతులో అవలీలగా పలికించగల ఘంటసాల గారు ఈ పాటను మృదుమధురంగా, విషాదభావాలు తొణికిసిలాడేలా గంభీరంగా ఆలపించారు. నాగేశ్వరరావుగారే  పాడుతున్నారనే భ్రమను కల్పించారు. 

ఉత్తమ ప్రమాణాలతో చక్కని సందేశాత్మక గీతానికి ప్రతీక ఘంటసాలవారి "నీ సుఖమే నే కోరుతున్నా..."

భగ్న ప్రేమికుని పాత్రలకు  అక్కినేని నాగేశ్వరరావుగారు పెట్టింది పేరు. డా.కృష్ణ పాత్రలో సంపూర్ణంగా ఇమిడిపోయి నటించారు. భార్యాభర్తల మధ్య పరస్పర ప్రేమానురాగాలు వున్నా అపోహలకారణంగా విడిపోయి అనేక సంఘటనల తర్వాత మరల ఒకటి కావడమే ఈ "మురళీకృష్ణ" సినీమా.  అక్కినేని, జమున, హరనాథ్, శారద, ఎస్.వి. రంగారావు, గుమ్మడి మొదలగువారు నటించిన చిత్రం. పద్మశ్రీ పిక్చర్స్ పి పుల్లయ్య దర్శక నిర్మాత.





వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము. 

ప్రణవ స్వరాట్ 

Saturday, 26 October 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 53వ భాగం - పాడుతా తీయగా చల్లగా

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
ఏభైయొకటవ భాగం ఇక్కడ

53వ సజీవరాగం - పాడుతా తీయగా చల్లగా
చిత్రం - మూగమనసులు
గానం - ఘంటసాల 
రచన - ఆత్రేయ
సంగీతం - కె.వి.మహాదేవన్

పల్లవి: 
పాడుతా తీయగా సల్లగా -2
పసిపాపలా నిదరపో
బంగారు తల్లిగా  !! పాడుతా !!

కునుకుపడితె మనసు కాస్త
కుదుటపడతది
కుదుటపడ్డ మనసు
తీపి కలలు కంటది - ! కునుకు!
కలలె మనకు మిగిలిపోవు
కలిమి సివరకు - 2
ఆ కలిమి కూడా దోచుకునే
దొరలు ఎందుకు !! పాడుతా !!

గుండె మంటలారిపే చన్నీళ్ళు కన్నీళ్ళు
ఉండమన్న ఉండవమ్మ శాన్నాళ్ళు 
పోయినోళ్ళు అందరూ మంచోళ్ళు -2
ఉన్నోళ్ళు పోయినోళ్ళ తీపి గురుతులు
!! పాడుతా !!

మణిసిపోతె మాత్రమేమి 
మనసు వుంటది
మనసుతోటి మనసెపుడో 
కలసిపోతదీ - 2
సావు పుటక లేనిదమ్మ
నేస్తమన్నది జనమ జనమకదీ
మరీ గట్టిపడతది !! పాడుతా !!

'పోయినోళ్ళు అందరూ మంచోళ్ళు, ఉన్నోళ్ళు పోయినోళ్ళ తీపి గురుతులు' అని అనడంలో మన భారతీయ సంస్కారం ఎంత గొప్పదో చాటి చెప్పారు కవి ఆత్రేయ. మన కళ్ళెదటలేని, గతించిపోయిన వ్యక్తుల గురించి అనౌచిత్య ప్రస్తావనలు సముచితం కాదని అందరిలోనూ మంచితనాన్నే చూడాలనే నీతిని పరోక్షంగా నేర్పే గీతం "పాడుతా తీయగా చల్లగా". అదే నేటి మన ఘంటసాలవారి సజీవరాగం.

'మనసులు' తో అంతమయ్యే అనేక సినీమాలలో  సాదాసీదా మాటలతో పాషాణ హృదయాలను కూడా కరిగించి కలకాలం గుండెల్లో హత్తుకుపోయేలా గీతాలను రచించి 'మనసు కవి' గా తెలుగువారి మన్ననలందిన గీత రచయిత ఆత్రేయ. ఆత్రేయ వ్రాసిన 'పాడుతా తీయగా' పాట తెలుగు శ్రోతల మనసులలో ఎంతటి సంక్షోభాన్ని, సంచలనాన్ని సృష్టించిందో తెలుగు సినిమా అభిమానులందరికీ తెలుసు. గుండెలను పిండే  రాగభావాలతో, శోకరసాభినయాలతో నిండిన ఈ పాట ప్రతి తెలుగుల నోట ఈనాటికీ స్మరించబడుతూనే వుంది. అందుకు కారణభూతులైనవారు ఒకరా, ఇద్దరా! ఆత్రేయ, కె.వి.మహాదేవన్, ఘంటసాల, ఆక్కినేని, సావిత్రి, ఆదుర్తి  - అందరూ తెలుగు సినిమా  పరిశ్రమలో పట్టుకొమ్మలే. నిత్య స్మరణీయులే. 

గోపి, రాధ, గౌరీ -  ఈ మూడు బాధాతప్త హృదయాల మౌనవేదనే మూగ మనసులు సినీమా. గత జన్మ వాసనల వల్లన జరిగిన కథను గుర్తుకు తెచ్చుకున్న ఓ యువ జంట. దీనంతటికి  నిండుకుండలాటి గోదావరియే సాక్షి.

అంతరాంతరాల్లో ఒకరిపట్ల ఒకరికి ప్రేమానురాగాలు వున్నా పైకి చెప్పలేని మూగబాధ. దానికి కారణం అంతస్తులలోని అంతరాలు. గొప్పింటి అమ్మాయి, పేదింటి అబ్బాయిల మధ్య గల పవిత్ర మూగ ప్రేమను గుర్తించి వారి అనురాగబంధాన్ని వివాహబంధంతో ముడివేయగల పెద్దలే కరువయ్యారు. అమ్మాయిగారు వేరొకరికి సొంతమైనా తాళి కట్టిన  కొద్ది క్షణాలలోనే ఆ భర్త గోదావరికి బలి అవడం, దానితో అమ్మాయిగారిని విధవరూపంలో చూడవలసిరావడం ఎంతటి బాధాకరం. ఆ అమ్మాయిగారిని మౌనంగా ఆరాధించి, అభిమానించే పడవలవాడు గోపి మానసికంగా కృంగిపోతాడు. అమ్మాయిగారి హృదయానికి స్వాంతన కలిగేలా మంచి మాటలతో మరపించడానికి ప్రయత్నిస్తూంటాడు. ఆమె తన బాధలను మరచి నిదురపోయేలా జోలపాడతాడు. ఆ పాటే 'పాడుతా తీయగా చల్లగా'.

కథ, కథనం బాగా వుంటే సాహితి , సంగీతపు విలువలున్న మంచి పాటలు పుడతాయనడానికి మూగమనసులు సినీమాయే సాక్ష్యం. ఈ సినీమా విజయానికి కె.వి.మహాదేవన్ సంగీతం ఎంతో దోహదం చేసింది.

 ఈ సినీమా లో వున్న ఎనిమిది పాటలనూ ఆత్రేయ వ్రాయగా వాటిని ఘంటసాల, సుశీల, జమునారాణి ఆలపించారు.  ప్రతీ ఒక్క పాట ఆపాతమధురమే. ఘంటసాలగారు మూడు డ్యూయెట్లు, రెండు సోలోలు పాడారు. సన్నివేశపరంగా ఘంటసాలగారు పాడిన రెండు సోలో గీతాలు చిత్రంలో చాలా కీలకమైనవి, ఉదాత్తమైనవి. ఆత్రేయగారి రచన వైదుష్యానికి, మహాదేవన్ స్వరకల్పన ప్రతిభకు, ఘంటసాల గాన రాగ భావనా పటిమకు గీటురాళ్ళుగా నిలిచిపోయాయి. అందులో మొదటిది 'ముద్దబంతి పూవులో', రెండవది 'పాడుతా తీయగా చల్లగా'.

కష్టాల్లో వున్న మనిషికి  మనసుకు ఊరట కలిగించే అనునయం, సానుభూతి ఎంతో అవసరం. అది తన మనసెరిగిన వ్యక్తి ద్వారా పొందడం వలన హృదయానికి ఎంతో శాంతిని కలిగిస్తుంది. ఈ పాటను ఆత్రేయగారు చాలా సరళమైన భాషలో మనశ్శాంతి ని కలిగించే జోలపాటలా వ్రాస్తూనే, కొన్ని జీవితసత్యాలను, వేదంత విషయాలను మనసుకు హత్తుకునేలా వ్రాశారు.

సంగీత దర్శకుడు కె.వి.మహాదేవన్ ను తెలుగువారికి అత్యంత సన్నిహితుడిని చేసింది 'పాడుతా తీయగా చల్లగా' పాటేనంటే ఏమాత్రం అతిశయోక్తి కాదు. మహాదేవన్ పాటల ఆర్కెస్ట్రేషన్ కు ఒక ప్రత్యేకత వుంది. ఆ ముద్ర ఆయన పాటలన్నింటిలో స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది.  ఈ పాటలో మహాదేవన్ సితార్,  ఫ్లూట్, వైయొలిన్స్, గిటార్, తబలా, డోలక్, బాంగోస్, కబాష్ వంటి వాద్యాలను చాలా సమర్ధంగా ఉపయోగించారు. ఈ పాటలో పహడి, కాపి, పీలు రాగాల ఛాయలున్నాయి. ఈ మూడు రాగాలు సున్నితమైన భావాలను, శోక రసాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి. ఆ రాగ లక్షణాలన్నింటినీ మనసున నింపుకొని మహా ఆర్ద్రతతో ఎలాటి మనస్తాపాన్నైనా తొలగించి మనసారా ప్రశాంతంగా నిదురపోయేలా ఘంటసాల మాస్టారు చాలా భావోద్వేగంతో ఈ పాటను పాటను పాడారు. మధ్య మధ్య సావిత్రి గారి 'గోపి, గోపి' అనే పిలుపులు ఈ పాటకు మరింత  రససిధ్ధి కలిగించాయి. ఈ పాటకు ఘంటసాల మాస్టారిని తప్ప వేరొక గాయకుడిని ఊహించుకోలేము. ఇక తెరమీద నాగేశ్వరరావుగారు, సావిత్రిగారు  ఈ పాటలో నటించలేదు, పరిపూర్ణంగా జీవించారు. తద్వారా ఆత్రేయ, కె.వి.మహాదేవన్, ఘంటసాల, అక్కినేని, సావిత్రి తెలుగు ప్రేక్షకుల హృదయాలలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయారు.

జమున, గుమ్మడి, పద్మనాభం, సూర్యకాంతం, నాగభూషణం, అల్లురామలింగయ్య, పువ్వుల లక్ష్మీకాంతమ్మ, ఇంకా మరెందరో మూగమనసులు ఘనవిజయానికి ఇతోధికంగా దోహదం చేశారు. తెలుగులో సిల్వర్ జూబ్లీ సినీమాగా నమోదైన మూగమనసులు సినీమాను ఎల్.వి.ప్రసాద్ గారు, ఆదుర్తి దర్శకత్వంలో 'మిలన్' గా నిర్మించి గొప్ప ఆర్ధిక విజయంతో పాటు  అవార్డ్లు సంపాదించారు.

1971లో 'మూగ మనసులు' సినీమాను నటి సావిత్రి తన స్వీయ నిర్మాణ దర్శకత్వంలో  తమిళంలో 'ప్రాప్తం'  విడుదల చేశారు. శివాజీ గణేశన్,  సావిత్రి,  ఎమ్.ఎస్.విశ్వనాధన్ వంటి ఉద్దండులు పనిచేసినా కూడా 'ప్రాప్తం' సావిత్రికి అశనీపాతం అయింది. ఆవిడ పతనావస్థకు ముఖ్య కారణమయింది.

ఘంటసాలవారి సజీవరాగం గా కోట్లాది తెలుగు హృదయాలలో నిలిచిపోయిన 'పాడుతా తీయగా' ను  బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి, బహుభాషా చిత్ర గాయక చక్రవర్తి ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యంగారు తర్వాతి కాలంలో  తన సంగీతకార్యక్రమాలకు మకుటంగా చేసుకొని సాధించిన ఘనవిజయం లోకవిదితమే.



వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము.  

ప్రణవ స్వరాట్  

Saturday, 19 October 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 52వ భాగం - నిన్నలేని అందమేదో నిదురలేచెనెందుకో

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
ఏభైయొకటవ భాగం ఇక్కడ

52వ సజీవరాగం - నిన్నలేని అందమేదో నిదురలేచెనెందుకో 
చిత్రం - పూజాఫలం
గానం - ఘంటసాల 
రచన - డా.సి. నారాయణరెడ్డి
సంగీతం - సాలూరు రాజేశ్వరరావు

పల్లవి: 
నిన్నలేని అందమేదో
నిదురలేచెనెందుకో నిదురలేచెనెందుకో
తెలియరాని రాగమేదో తీగసాగెనెందుకో
తీగసాగెనెందుకో!! 
                                నిన్నలేని !!

పూచిన ప్రతి తరువొక వధువు
పువ్వు పువ్వున పొంగెను మధువు
ఇన్నాళ్ళీ శోభలన్నీ ఎచట దాగెనో
                            నిన్నలేని !!

తెలి నురుగులె నవ్వులు కాగా
సెలయేరులు కులుకుచు రాగా
కనిపించని వీణలేవో కదలి మ్రోగెనే
                           నిన్నలేని...!!

పసిడి యంచు పైట జార... ఆ... ఓ... - 2

పయనించే మేఘబాల
అరుణకాంతి సోకగానే  పరవశించెనే..
                            నిన్నలేని !!  

మునిపల్లె రాజుగారు రక్షణశాఖోద్యోగి. ఉద్యోగకాలంలో రచన ఆయన ప్రవృత్తి. తర్వాతి కాలంలో వృత్తి. కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కార గ్రహీత. మునిపల్లె రాజుగారు వ్రాసిన ' పూజారి' నవల బి.ఎన్.రెడ్డిగారి దర్శకత్వంలో  "పూజాఫలం" సినీమాగా 1964లో విడుదలయింది. అక్కినేని, సావిత్రి, జమున, జగ్గయ్య మొదలగువారు నటించారు. 

ఆ సినీమాలో ఘంటసాలగారు ఆలపించిన  "నిన్నలేని అందమేదో నిదురలేచెనెందుకో" అనే  సుశ్రావ్యగీతమే నేటి మన సజీవరాగం.

కొత్తగా ప్రేమాంకురం మొలకెత్తిన హృదయంలో కదలాడే ఊహలకే కన్నులుంటే... అరుణోదయం నవనవోన్మేషంగా వుంటుంది. నిన్నటివరకు లేని  కొత్త  కొత్త అందాలేవో నిద్రలేచినట్లనిపిస్తుంది. ప్రకృతి శోభాయమానంగా వుంటుంది. హృదయతంత్రులు తెలియరాని తీయని రాగమేదో పలికిస్తాయి. పసిడి అంచు పైట జారిన మేఘబాల అరుణారుణ కాంతిరేఖలకు పరవశించిపోతుంది. ఎంతటి మధురమైన భావన. 

అంతవరకు ఆడగాలి సోకని ఆ అమాయక యువకుని జీవితంలో ఒక అందమైన సుందరితో పరిచయం ఏర్పడగానే కదలాడే మధురోహలు, సుతిమెత్తని మధురభావనలు. ఇంతటి భావుకతతో మనసు పరవశించేలా గీతాలను రాయడంలో అందెవేసిన కలం  కవి డా.సి. నారాయణరెడ్డిగారిది.

బి.ఎన్.రెడ్డిగారు కమర్షియల్ సినీమా డైరెక్టర్ కాదు.  ఆయన తన వాహినీ బ్యానర్ మీద అనేక ఉదాత్త,  కళాత్మక చిత్రాలను నిర్మించారు. బయట నిర్మాతలకు ఆయన చేసిన సినీమాలు బహు అరుదు. ఆయన అభిరుచి, సంస్కారాన్ని అర్ధంచేసుకొని ఆయనతో సినీమా లు తీసిన నిర్మాతలు ఇద్దరు మాత్రమే . ఒకరు "భాగ్యరేఖ" నిర్మాత పొన్నలూరి వసంతకుమార్ రెడ్డి; మరొకరు శంభూ ఫిలింస్ దగ్గుబాటి లక్ష్మీనారాయణ చౌదరి. ఈయన నిర్మించిన చిత్రమే "పూజాఫలం".

బి.ఎన్.రెడ్డిగారి మనసెరిగిన సంగీతదర్శకుడు సాలూరు రాజేశ్వరరావుగారు. వీరిద్దరి కలయికలో ఎన్నో మూల్యమైన అమృతగుళికలవంటి పాటలు తెలుగువారిని అలరించాయి. అలాగే "పూజాఫలం"లోని పాటలన్నీ మధురాతిమధురంగా, ఉదాత్తమైన రీతిలో మలచబడ్డాయి. ఈ సినీమాలో స్త్రీ పాత్రలకే ఎక్కువ పాటలు. ఆ ఏడు పాటలను పి.సుశీల, ఎస్.జానకి , బి.వసంత పాడారు. హీరో అక్కినేని కి ఒకే ఒక్క పాట " నిన్నలేని అందమేదో" పాట.

రాజేశ్వరరావుగారి సిగ్నేచర్ కనిపించే గీతం. రాజేశ్వరరావు , ఘంటసాల ఇద్దరూ ఆరితేరిన సంగీతకళాకారులు. ఇద్దరి మధ్యా మంచి అవగాహన ఉండేది. మల్లీశ్వరి నుండి యశోదాకృష్ణ వరకు మధ్య వచ్చిన ఎన్నో సినీమాలలో మరపురాని మంజులగీతాలెన్నో వీరి కలయిక లో రూపొందాయి  లలిత సంగీతానికి సరికొత్త భాష్యం చెప్పాయి. వారి వారి ప్రతిభలు వీరి కీర్తి ప్రతిష్టలకు పరస్పరం దోహదపడ్డాయి.

"నిన్నలేని అందమేదో" పాటను ఘంటసాల చాలా మనోజ్ఞంగా, సున్నితంగా  ఆలపించారు. ఆ కథానాయకుడికి తాను తప్ప మరొకరు నప్పరనే రీతిలో పాడి శ్రోతలను ఒప్పించారు. ఇది రాజేశ్వరరావు బాణియని చెప్పకనే చెప్పే గీతం. బ్యాక్ గ్రౌండ్ మ్యూజిక్ లో రాజేశ్వరరావుగారి ముద్ర సుస్పష్టంగా తెలిపే పాట. "పసిడి అంచు పైట జార" తర్వాత వచ్చే ఆలాపన  ఘంటసాల బాణీకి దర్పణం. ఈ పాటలో వినిపించే  ఫ్లూట్, వైబ్రోఫోన్, సితార్, డబుల్ బేస్, వైయొలిన్స్, తబలాలు, బర్డ్స్ ఎఫెక్ట్స్ ఈ పాటకు కొత్త సొబగులు చేకూర్చాయి. 

ఈ పాట శుద్ధసావేరి రాగలక్షణాలతోనే ఉన్నట్టుగా భావించవచ్చు. ఆరభి లక్షణాలు కొందరికి వినిపించినా, అవరోహణలో గాంధార ప్రయోగం లేదన్నది, నిషాదం కూడా అల్పప్రయోగంగా వినిపిస్తున్నది అన్నది గమనించగలం*. అయినా, సినిమా సంగీత దర్శకుడుకి నిత్యం కొత్తదనాన్ని సృష్టించవలసిన అవసరం ఉన్నది కనుక, రాగలక్షణాల విషయంలో ఎంతో కొంత స్వంతత్రంగా వ్యవహరించడం సినిమా సంప్రాదాయం.  సినీమా పాటలు పరిపూర్ణంగా శాస్త్రీయ రాగాధారితంగానే వుండాలన్న నియమ నిబంధనలేవీ లేకపోవడం వల్ల ఈ పాటను సుస్వరాజేశ్వర గీతంగా భావించి, మనసారా విని ఆనందిద్దాము. రాగం ఏదైతేనేం, గత ఆరు దశాబ్దాలుగా ఈ పాట సంగీతాభిమానుల హృదయాలలో సజీవరాగంగా ఇంకా నిలిచేవుంది.



వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము. 

ప్రణవ స్వరాట్ 
*Disclaimer: ఈ వ్యాసాల్లో అప్పుడప్పుడు రాగాల గురించి ప్రస్తావించే విషయాలు నా స్వంత రాగ పరిజ్ఞానం కావు. అనుభవజ్ఞులనుండి తెలుసుకున్నవినికిడి జ్ఞానమేనని గ్రహించగలరు.

Saturday, 12 October 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 51వ భాగం - ఎవరివో నీవెవరివో

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
ఏభైయవ భాగం ఇక్కడ

51వ సజీవరాగం -  ఎవరివో నీవెవరివో
చిత్రం - పునర్జన్మ
గానం - ఘంటసాల 
రచన - శ్రీశ్రీ
సంగీతం - టి.చలపతిరావు

పల్లవి: 
ఓ.... సజీవ శిల్పసుందరీ
నా జీవనరాగ మంజరీ...

ఎవరివో నీవెవరివో - 3

నా భావనలో నా సాధనలో - 2
నాట్యము చేసే రాణివో !! ఎవరివో!!

చరణం:
దివినే వదలి భువికేతెంచిన 
తేనెల వెన్నెల సోనవో ! దివినే!
కవితావేశమే కలలై అలలై
కురిసిన పూవుల వానవో ... ఎవరివో!

చరణం:
నవ వసంతమున 
నందనవనమున ఆ.... ! నవ !
కోయిల పాడిన పాటవో ! నవ వసంతమున!
వలపు కొలనులో  కలకల విరిసిన
కలువల కన్నుల కాంతివో .. ఎవరివో

చరణం:
నీ కరకంకణ నిక్వణమా అది
వాణీ వీణా నినాదమా
నీ పద నూపుర నిస్వనమా అది
జలధి తరంగ మృదంగ నాదమా
రావే మోహన రూపమా
రావే నూతన తేజమా
రావే... రావే.... 

Cigarette smoking is injurious to health (in the long run and at times it can cause instant damage and loss of memory in a cinematic way and of course therefore dangerous to life)!

ఘంటసాలవారి సజీవరాగం అని చెప్పి స్టాట్యూటరీ వార్నింగ్ ఇస్తున్నానేమిటా ? అని అనుకుంటున్నారా ?

ఒక కాల్చి పారేసిన సిగరెట్ పీక నాలుగు భాషల్లో మూడు గంటల సినీమాకు మూలకారణమయింది.  అదే 1963ల నాటి 'పునర్జన్మ' తెలుగు సినీమా. అందులోని ఘంటసాలగారు ఆలపించిన ' ఎవరివో నీవెవరివో'' పాట ఈ వారం మన సజీవరాగం.

కళాకారులు చాలా సహృదయులుగాను, అతి సున్నిత మనస్కులుగాను వుంటారని లోక ప్రతీతి. అలాటివారి మనసు వికలం చెందేలా ఏ సంఘటన జరిగినా దానికి వారు తీవ్రంగా స్పందించి ఉన్మాదులవుతారు. వారి జీవిత సరళీయే మారిపోతుంది.  అలాటి ఒక శిల్పకళాకారుని కథయే 'పునర్జన్మ'.

చక్కని కథాంశంగల సినీమాలో చిక్కని సన్నివేశం లభించినప్పుడు ఏదైనా పాటను తయారు చేయాలంటే రచయిత, సంగీతదర్శకుడు, గాయకుడు, నటుడు, దర్శకుడు అందరికీ ఆనందమే. అలాటి పాటలలో మంచి సాహిత్యానికి, శ్రావ్యమైన సంగీతానికి ఎక్కువ అవకాశం వుంటుంది. ఘంటసాలవారి పరిభాషలో పదికాలాలపాటు ప్రజల హృదయాలలో  నిల్చిపోతుంది. " ఎవరివో నీవెవరివో" పాటకు అలాటి అదృష్టం లభించింది.

తన స్వహస్తాలతో రూపొందించిన శిల్పసుందరికి ప్రాణప్రతిష్టచేయాలని సంకల్పిస్తాడు ఆ శిల్పి. సంగీతానికి రాళ్ళు కరుగుతాయి,  ఆరిన దీపాలు వెలుగుతాయి, మ్రోళ్ళు చిగురిస్తాయి, మేఘాలు వర్షిస్తాయి. అలాటి శక్తివంతమైన సంగీతంతో తన శిల్ప స్వప్నసుందరిని నిజమైన సజీవసుందరిగా ఆమె నాట్యం చేస్తే చూసి ఆనందించాలని  తన చేతిలోని సగం కాలిన సిగరెట్ ను గిరాటేసి పక్కనున్న సితార్ ను చేతిలోకి తీసుకొని తన గానం ప్రారంభిస్తాడు.

సన్నివేశం బలంగా ఉంటే పాటలోని సాహిత్యము, సంగీతము కూడా ఉదాత్తంగా మనసుకు హత్తుకునేలా రూపొందుతాయి. శ్రీశ్రీ వంటి మహాకవి మనసు పెట్టి " ఓ సజీవ శిల్ప సుందరీ, నా జీవనరాగ మంజరీ.. ఎవరివో నీవెవవరివో " అనే పల్లవిని అందించారు. భావనలో, సాధనలో నాట్యం చేసే రాణివా, లేక , దివిని వదలి భువికి వచ్చిన తేనెల వెన్నెల సోనవా? అంటూ ప్రశ్నించారు. కవితావేశంతో పూవుల వాన కురిపించి నవవసంత నందనవనంలో కోయిలపాటలు పాడించారు. వలపు కొలనులో కలువకన్నుల కాంతిని నింపారు. తన్నెదుట  సజీవంగా నిల్చి (భ్రమలో) నవసోయగాలతో నాట్యమాడే ఆ సుందరి కరకంకణ నిక్వణాలను, వీణా నినాదాలను, ఆమె పద నూపుర నిస్వనాలను జలధి తరంగ మృదంగ నాదాలుగా అభివర్ణిస్తూ మోహావేశం ఉప్పొంగగా ఆ సమ్మోహన రూపంలో మైరచిపోతున్న సమయంలో అగ్ని ప్రమాదం సంభవించి శిల్పస్వప్నసుందరి దగ్ధమైపోతుంది  అక్కడితో శ్రీశ్రీ గారి మనోజ్ఞ భావనా చెదరిపోయింది.  అప్పుడే సంగీత దర్శకుడు తాతినేని చలపతిరావు గారు కవిగారి ఉదాత్త భావనలకు స్వరాలుకల్పించారు. పాటను ప్రధానంగా కళ్యాణి రాగంలో చేస్తూ, మోహన, హంసధ్వని (రెండు మధ్యమ స్వరాలు వలన) రాగ ఛాయలు కూడా ధ్వనింపజేస్తూ ఈ పాటను సుశ్రావ్యంగా మలచారు. నృత్య ప్రధానగీతం కావడం వలన అనేక తాళ వాద్యాలను ముక్తాయింపులతో సమర్ధవంతంగా ఉపయోగించారు. 

మిట్ట జనార్దన్ గారి సితార్ వాదనం ఈ పాటకు ప్రత్యేక ఆకర్షణ. హార్ప్, ట్యూబోఫోన్ , వైబ్రోఫోన్ , తబలా, డోలక్ ,  తబలాతరంగ్ , వంటి తాళవాద్య సమ్మేళనంతో ఈ పాట చాలా హృద్యంగా సాగింది.

ఇక ఈ పాటను ఆలపించిన ఘంటసాలవారి గురించి నేను ప్రత్యేకించి ఏం చెప్పగలను. పాట ఆరంభంలో వచ్చే సాకీలోనే ఘంటసాల ముద్ర ప్రస్ఫుటంగా కనిపిస్తుంది. తెరమీద కనిపించేది నాగేశ్వరరావు గారు కావడాన అందుకు కావలసిన లాలిత్యం, భావోద్రేకం, మాధుర్యం ఘంటసాలవారి గళంలో అలవోకగా పలికాయి. తెరమీద అక్కినేని గానానికి, దివినుండి దిగి వచ్చిన అప్సరసలా ఎల్.విజయలక్ష్మి చేసిన నృత్యం ఈ పాటకే జీవం, ప్రధానాకర్షణ.

సుప్రసిధ్ధ రచయిత గుల్షన్ నందా వ్రాసిన "పత్థర్ కె హోన్ట్" కథ  ఆధారంగా నిర్మించబడిన 'పునర్జన్మ'  తెలుగు సినిమాలో అక్కినేని, కృష్ణకుమారి, వాసంతి, గుమ్మడి, ప్రభాకరరెడ్డి మొదలగువారు ప్రధాన తారగణం. ఈ సినీమా ఘనవిజయంతో ఈ కథ హిందీలో 'ఖిలోనా' గా, తమిళంలో "ఎంగిరిన్దో వన్దాళ్"  మలయాళం లో "అమృతవాహిని" గా ఆయా సినీమాలు మంచి విజయం పొందాయి.

1970 లో జరిగిన బ్రహ్మాండమైన ఘంటసాల సీనీజీవిత రజతోత్సవ సంగీత విభావరిలో ఘంటసాల మాస్టారు ఈ పాటను అక్కినేని వంటి ప్రముఖుల,  వేలాది ప్రేక్షకుల సమక్షంలో సంగీత దర్శకుడు టి.చలపతిరావు పర్యవేక్షణలో  అద్భుతంగా పాడి అందరి హర్షధ్వానాలు పొందారు.

ఇంతమంది హేమాహేమీల ప్రతిభావంతమైన కృషివలన ఘంటసాలవారు ఆలపించిన "ఎవరివో నీవెవరివో" పాట  పునర్జన్మ  సినీమా వచ్చిన 60 ఏళ్ళ తర్వాత కూడా సజీవరాగం గా నిల్చివుంది.

ఈ సినీమా లో ఏడు పాటలుండగా ఒక్కటి కూడా డ్యూయెట్ లేకపోవడం విశేషం. ఐదు సోలోలను పి.సుశీల పాడగా రెండు సోలోలను ఘంటసాల పాడారు. అందులో ఒకటి "ఎవరివో నీవెవరివో".

కొసమెరుపు :
సినీమాకు ముందే విడుదలైన ఈ పాటను గ్రామఫోన్ లో వింటూ పునర్జన్మ సినీమా ప్రివ్యూ కోసం ఎదురుచూస్తూన్నం. ఒకరోజు పిఎపి సుబ్బారావుగారి ఆఫీస్ నుండి  ఘంటసాల వారింటికి వర్తమానం వచ్చింది, ఫలానా స్టూడియోలో ఫలానా టైముకు ప్రివ్యూ వుంది, మాస్టారి కుటుంబం అంతా రమ్మనమని. ఎప్పటిలాగే ఆలస్యంగా ఇంటికి చేరిన మాస్టారు మమల్నందరిని తీసుకొని, కోడంబాక్కం రైల్వేగేట్ అవాంతరాలన్నీ దాటి స్టూడియోలో ప్రివ్యూ థియేటర్ చేరేసరికి సినీమా మొదలెట్టేసారు. మేము సీట్లలో కూర్చోని తెరవేపు చూసేసరికి, మేము ఎంతో ఆసక్తితో చూడాలనుకున్న ఘంటసాల మాస్టారి "ఎవరివో నీవెవరివో" పాట అయిపోయి,  ఎల్.విజయలక్ష్మి మాయమై, విగ్రహం ఏదో పూర్తిగా మంటల్లో కాలిపోవడం కనిపించింది. అప్పటికి దాదాపు పావుగంట సినీమా అయిపోయిందని తెలిసింది.  మళ్ళీ ప్రివ్యూ వేస్తారుకదా, అప్పుడు వద్దురుగాని అని ఇంట్లోవారిని సముదాయించారు. ఘంటసాల మాస్టారికి తాను పాడిన సినీమాలు చూడడంలోగాని, తన పాటలు తిరిగి రిపీటెడ్ గా వినడంలో కాని పెద్ద ఆసక్తి వుండేది కాదు.



వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము.

ప్రణవ స్వరాట్

Saturday, 5 October 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 50వ భాగం - సందేహించకుమమ్మా రఘురాము ప్రేమనూ సీతమ్మా

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
నలభైతొమ్మిదవ భాగం ఇక్కడ

50వ సజీవరాగం -  సందేహించకుమమ్మా రఘురాము ప్రేమనూ సీతమ్మా
చిత్రం - లవకుశ
గానం - ఘంటసాల 
రచన - సముద్రాల
సంగీతం - ఘంటసాల

పల్లవి: 
సందేహించకుమమ్మా
రఘురాము ప్రేమను సీతమ్మా
సందేహించకుమమ్మా

చరణం:
ఒకే బాణము ఒకటే మాట
ఒక్క భామకే రాముని ప్రేమ
మిన్నే విరిగిపడినా
వ్రతభంగమ్ము కానీడమ్మా !!
    సందేహించకుమమ్మా

చరణం:
రఘుకులేశుడే ధర్మమువీడి
మరో భామతో కూడిననాడూ
నాదు జపము తపము
నా కావ్యమ్మె వృధయగునమ్మ
         సందేహించకుమమ్మా !!

"శారధా... నువ్వు పాడుతున్న రాగమేమిటి, నువ్వు అంటున్న స్వరమేమిటి? శుధ్ధ హిందోళంలో ఆ రిషభం ఎలా వచ్చింది!  చెప్పు.. హిందోళానికి ఆరోహణ ఏమిటి... "సగమదనిస", అవరోహణం ! "సనిదమగస" "మరి ఆ రిషభం ఎక్కడనుంచొచ్చింది , స్వర సంకరం చేయడానికి బుధ్ధిలేదుటే !" అని హూంకరించే శంకరశాస్త్రి  గదమాయింపు  సన్నివేశ చిత్రీకరణకు ఘంటసాలవారి హిందోళరాగమే కె.విశ్వనాథ్ గారికి  స్ఫూర్తిని ఇచ్చివుంటుందని నాలాటి కొందరు భావించడంలో తప్పులేదేమో ! 

లలితగీతాలలో శ్రావ్యతను, మాధుర్యాన్ని పెంపొందించి వాటిని జనరంజకం చేయడానికి ఘంటసాలగారు ఎంతో సాహసంతో శాస్త్రీయ సంగీత రాగాలలో చేసిన అన్యస్వర ప్రయోగాలు సంగీత ప్రపంచంలో అంతటి ఆసక్తిని రేకెత్తించింది. ఛాందస విద్వాంసుల ప్రత్యక్ష, పరోక్ష విమర్శలనెప్పుడూ ఘంటసాలగారు పట్టించుకోలేదు, భయపడలేదు. భావప్రకటన కోసం, ఔచిత్యం కోల్పోకుండా ఔడవరాగమైన  హిందోళంలో రిషభ, పంచమాలను  అన్యస్వరాలుగా ప్రయోగించి హిందోళరాగానికి ఒక నూతనత్వాన్ని ఆపాదించారు ఘంటసాల. ఈ విషయం గురించి ఒక  ఇంటర్వ్యూలో ప్రశ్నించినప్పుడు ఘంటసాల మాస్టారు ఇలా వివరించారు :-

"నేను నా సంగీత దర్శకత్వంలో వచ్చిన అనేక గీతాలకు శాస్త్రీయ సంగీత రాగాలనే ఎన్నుకున్నాను. ఎప్పుడైనా ఒక మంచి ఎఫెక్ట్ కోసం ఆ రాగంలో లేని అన్య స్వరం వాడినా దానిని ఒక సంచార క్రమంలోనే, ఎప్పుడు వాడవలసి వచ్చినా అదే క్రమంలో ఉపయోగిస్తూవచ్చాను. అన్యస్వరం ఉపయోగించినా అది మన సంగీతంలాగే, మన దేశీయత కోల్పోకుండా వినిపిస్తుంది గాని పరాయి సంగీతంలా వినిపించదు. నిజానికి అలాటి అన్యస్వర ప్రయోగ రాగాలకు వేరే కొత్తపేరు పెట్టి నేను కనిపెట్టిన రాగంగా ప్రకటించుకోవచ్చును. కానీ నేను అలా చేయలేదు. కర్ణాటక సంగీతంలోనే అన్యస్వరాలున్న రాగాలు అనేకం వున్నాయి. హిందోళ, అభేరి, ఖమాస్, కళ్యాణి, మోహన వంటి కొన్ని రాగాలు అటు హిందుస్థానీ సంగీతంలో, ఇటు కర్ణాటక సంగీతంలోనూ వున్నాయి. అందువల్ల ఇతివృత్తాన్ని బట్టి నేను చేసిన పాటలలో రెండు శైలుల సంగీత నుడికారాలు వినిపిస్తాయి" అని తన సంగీత సరళి గురించి ఘంటసాల విశ్లేషించారు.

ఆ విధంగా సంగీతలోకంలో సంచలనం సృష్టించిన అన్యస్వర హిందోళ రాగ  "సందేహించకుమమ్మా రఘురాము ప్రేమను సీతమ్మా"... గీతమే నేటి మన సజీవ రాగం. లవకుశ చిత్రంలోని అజరామ గీతం.

లవకుశుల గాథ ఉత్తర రామచరిత్రలో వస్తుంది. ఆదికవి వాల్మీకి సృష్టించిన శ్రీమద్రామాయణం  సనాతన ధర్మాన్ని పాటించేవారికి గొప్ప ఆధ్యాత్మిక, ఆదర్శ గ్రంథం. పరమ పూజనీయం. యుగాలు మారి, యుగధర్మాలు మారినా రామాయణం పట్ల, రామాయణ కావ్యంలోని పాత్రలపట్ల భారతీయుల మనోభావాలు, భక్తిశ్రధ్ధలు ఇంచుకైనా తగ్గలేదు. వాల్మీకి శెలవిచ్చినట్లుగా ఈ లోకంలో గిరులు, నదీనదాలు ఎంత శాశ్వతమో రాముడి కథ కూడా అంత శాశ్వతంగానూ నిలిచివుంటుంది. ఆటువంటి మహనీయ రామాయణ కావ్యాన్ని ప్రపంచ భాషలన్నింటిలో అనేకమంది కవులు వ్రాసారు. వాటికి అనేక భాష్యాలు వెలువడ్డాయి. రామాయణం నృత్య, నాటక, చలనచిత్ర రూపంలో అనేక పర్యాయాలు వెలువడి భారతీయులను ప్రభావితం చేస్తూనేవుంది.

శ్రీమద్రామాయణం పూర్వార్ధ చరిత్ర ప్రాచుర్యం పొందినంతగా ఉత్తరార్ధ చరిత్ర ప్రచారం కాలేదు. కారణం, ఆ భాగమంతా కరుణరస ప్రధానం, విషాదాంతం కావడమేనని చాలామంది విమర్శకుల అభిప్రాయం. ఉత్తర రామచరిత్రను 8వ శతాబ్దం నాటి భవభూతి కవి సంస్కృతంలో వ్రాయగా దానిని 18వ శతాబ్దంలో కంకంటి పాపరాజు అనే కవి తెలుగులో వ్రాసారు.  

ఈ ఉత్తర రామచరిత్ర కథ ఆధారంగానే 1934లో సి పుల్లయ్యగారు పారుపల్లి సుబ్బారావు , సీనియర్ శ్రీరంజనిలతో మొదటిసారి గా 'లవకుశ' సినీమా ను తీసి గొప్ప ఆర్ధిక విజయాన్ని పొందారు. మరల 1958లో నిర్మాత ఎ.శంకరరెడ్డి లవకుశ సినీమాను తెలుగు, తమిళ భాషలలో తీయ సంకల్పించి దర్శకత్వ భాధ్యతలను సి.పుల్లయ్యగారికే అప్పగించారు.  అలాగే తెలుగు, తమిళ భాషలలో సంగీత దర్శకుడిగా ఘంటసాల నియమితులయ్యారు.

వాల్మీకి రామాయణానికి ఎంత చరిత్ర వుందో  ఎ.శంకరరెడ్డి లలితా శివజ్యోతి 'లవకుశకు కూడా అంత చరిత్రవుంది. ఇప్పుడదంతా పునశ్చరణ చేస్తే జపం విడచి లొట్టల్లోపడడమే అవుతుంది. సూక్ష్మంగా చెప్పాలంటే లవకుశ చిత్రాన్ని తెలుపు నలుపులలో కాక రంగులలో నిర్మించాలనుకోవడం వలన నిర్మాణ ఖర్చులు భారీగా పెరిగిపోయి నిర్మాణం ఆగిపోయింది. దర్శకుడు  సి.పుల్లయ్యగారి అనారోగ్య కారణంగా ఆయన స్థానే ఆయన కుమారుడు సి.ఎస్.రావు దర్శకుడయ్యారు. ఆర్ధిక ఇబ్బందుల కారణంగా 1958లో మొదలైన సినీమా 1963 నాటికి కానీ విడుదలకు నోచుకోలేదు. సినీమా పంపిణీ హక్కులను, నెగెటివ్ రైట్స్ ను సుందర్లాల్ నహతాకు అప్పగించిన తర్వాత ఆయన ఆర్ధిక సహాయం తో సినీమా పూర్తయింది. 

ఈ నిర్మాణంలో జాప్యాన్ని  ఘంటసాలగారు చక్కగా సద్వినియోగపర్చుకున్నారు.  పాటల రచయిత సముద్రాల రాఘవాచార్యులవారితో కూర్చొని సావకాశంగా ఒకటికి పది ట్యూన్లు అనుకొని ఒక్కొక్క పాటకు, పద్యానికి ప్రాణ ప్రతిష్ట చేసారు. అలాగే లవకుశలో  ముఖ్యమైన పాటలు, పద్యాలు పాడిన నేపధ్యగాయనీమణులు పి.లీల, సుశీలల చేత పలుమార్లు రిహార్సల్స్ చేయించి రికార్డింగ్ చేయడం జరిగింది. లవకుశలో లీల, సుశీల నువ్వా! నేనా ! అన్నట్లు  తమ సంగీత విద్వత్ నంతా ప్రదర్శించి పోటీ పడి గానంచేసారు. అలాగే లవకుశలో ఘంటసాలవారి  సంగీతం గురించి వ్రాయాలంటే అదొక పెద్ద పి.హెచ్.డీ థీసిస్సే అవుతుంది.  ఈ సినీమా లోని ఒక్కొక్క పాట వైశిష్ట్యాన్ని వివరించాలంటే ఒక్కొక్క ప్రత్యేక వ్యాసమవుతుంది.

ఈ శీర్షిక లో ఘంటసాలవారి ఏకగళ గీతాలనే ప్రస్తావించడం వలన ఈ రోజు " సందేహించకుమమ్మా" పాటను స్వీకరించడం జరిగింది.  ఈ పాటను ఘంటసాల మాస్టారు వాల్మీకి పాత్రధారి నాగయ్యగారికి పాడారు. సహజంగా నాగయ్యగారు అద్భుతమైన నట గాయకుడు. తన పాత సినీమా లలో తన పాటలు తానే పాడుకునేవారు. కానీ 1960ల నాటికి వారి గాత్రం సహకరించక ఇతర గాయకుల మీద ఆధారపడ్డారు. లవకుశలోని నాగయ్యగారి పాటలు, పద్యాలన్నింటినీ ఘంటసాల మాస్టారు ఎంతో హృద్యంగా ఆలపించారు. లవకుశలో నాగయ్యగారి కరుణరసాత్మక నటనకు ఘంటసాలవారి గాత్రం ఎంతగానో సహకరించింది.

"సందేహించకుమమ్మా" పాటలో సాహిత్యం కూడా ఎంతో గంభీరమైనది. రాముడి శీలాన్ని శంకించవద్దని  సీతను ఓదారుస్తున్నా వాల్మీకి మనసులో ఎక్కడో చిన్నగా సందేహం, రఘుకులేశుడు తన ఏకపత్నీ వ్రతము విడనాడి వేరొక స్త్రీని చేపడితే... తన తపస్సు, సకలగుణాభిరాముడైన రామునిపట్ల తనకు గల విశ్వాసం, తన రామాయణ కావ్యం ఏమౌతాయి... ఈ ద్వందీ భావాలను  రచయిత సముద్రాలగారు, గాయకుడు ఘంటసాలగారు, వాల్మీకి పాత్రధారి నాగయ్యగారు, సీతమ్మ పాత్రధారిణి అంజలీదేవి చాలా అద్భుతంగా పండించారు. అలాగే కరుణరస భావాలను విశదీకరించడానికి అనువైన హిందోళరాగాన్ని ఘంటసాల మాస్టారు తన గళంలో అపూర్వంగా వినిపించారు. ఈ పాటలోని భావరాగాలెన్నటికీ శ్రోతల హృదయాలలో సజీవంగానే నిల్చివుంటాయి.

లవకుశలో దాదాపు 38 పాటలు, పద్యాలు, శ్లోకాలు వున్నాయి. వీటన్నిటికీ  అనన్యసామాన్యం అనే రీతిలో ఘంటసాల మాస్టారు సంగీతం సమకూర్చారు. అలాగే లవకుశ రీరికార్డింగ్ లో ఘంటసాలవారి సంగీత ప్రతిభ అణువణువునా గోచరిస్తుంది.

ఇప్పుడు లవకుశ లోని కొన్ని ముఖ్యమైన పాటలకు ఘంటసాల మాస్టారు నిర్దేశించిన శాస్త్రీయ రాగాలను చూద్దాము : -

సందేహించకుమమ్మా - హిందోళం
ఏ నిముసానికి ఏమి జరుగునో - జోగియా
ఇది మన ఆశ్రమంబు(పద్యం) - బేగడ
ఊరకే కన్నీరు నింప - భీంప్లాస్/ అభేరి
జగదభిరాముడు శ్రీరాముడే - దర్బారీ కానడచ
నవరత్నజ్వాల కాంతివంతమౌ ( పద్యం) - శంకరాభరణం
రామకధను వినరయ్యా - హిందోళం
లేరు కుశలవుల సాటి -  దేశికర్
విరిసే చల్లని వెన్నెల - కళ్యాణి
వినుడు వినుడు రామాయణగాథా - కీరవాణి
శ్రీరాముని చరితమును -  శివరంజని
సప్తాశ్వరధమారూఢం శ్లోకం - తిలాంగ్
శ్రీరామ సుగుణధామా - భాగేశ్వరి

స్థలాభావం వలన కొన్నిమాత్రమే పేర్కొనడం జరిగింది.

లవకుశ సంగీత విజయానికి ఈ చిత్ర గీత రచయితలు - కంకంటి పాపరాజు, దువ్వూరి రామిరెడ్డి( పద్యాలు), సముద్రాల,  సదాశివబ్రహ్మం , కొసరాజు ల సాహిత్యం, పి లీల, సుశీల, ఎస్.జానకి, ఎ.పి.కోమల, ఎల్.ఆర్.ఈశ్వరి, వైదేహి, జిక్కి , కె.రాణి, ఎస్ వరలక్ష్మి ల - గళ మాధుర్యం లవకుశ సంగీత ఘన విజయానికి ఎంతో దోహదపడ్డాయి.

ఉన్న ఇబ్బందులు చాలవన్నట్లు సీనీమా సగంలో తమిళ డిస్ట్రిబ్యూటర్ లు సినీమాలో తమ తమిళుల కన్నా తెలుగువారి ప్రాబల్యమే ఎక్కువగా వుందని అందువల్ల తమకు తమ ప్రాంతంలో పేరుపొందిన సంగీత దర్శకుడే కావాలని పట్టుబట్టడంతో తమిళంలో  కె.వి.మహాదేవన్ కొన్ని పాటలకు, ముఖ్యంగా మూడు రామాయణం పాటలకు సంగీతం నిర్వహించారు. మిగిలిన పాటలు, రీరికార్డింగ్ ఘంటసాలగారు చేసారు.

ఇలా ఎన్నో అవాంతరాలు దాటుకొని సినీమా మొదలెట్టిన ఐదేళ్ళకు 1963లో తెలుగు తమిళ రంగుల లవకుశ సినీమా విడుదలయింది. మొదటి రెండువారాలు కలెక్షన్స్ డల్. మూడోవారం నుండి ట్రెండ్ మారింది. టాక్ మారింది. సినీమా హిట్ అనే మాట విపడింది. 62 కేంద్రాలలో శతదినోత్సవాలు, 18 కేంద్రాలలో స్వర్ణోత్సవాలు జరుపుకొని అక్షరాల కోటి రూపాయల కలెక్షన్స్ (1963లో) సంపాదించిన తొలి తెలుగు చిత్రంగా లవకుశ ఒక అపూర్వ చరిత్ర సృష్టించింది.

లవకుశ అపూర్వ విజయానికి ఘంటసాల సంగీతమే  మూలకారణమని సినీ ప్రముఖులు, విమర్శకులు, సంగీతాభిమానులు ఈనాటికీ కొనియాడుతున్నారు.

లవకుశలోని సీతారాములు అంజలీదేవి, ఎన్.టి.రామారావు కోట్లాది తెలుగుల ఆరాధ్యదైవాలయ్యారు. వారి చిత్రపటాలు అనేక గృహాల పూజా మందిరాలను అలంకరించాయి. లవకుశ లోని ప్రతీ పాటా, పద్యమూ ఈ నాటికీ, ఏనాటికీ సజీవమే.



వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము.

ప్రణవ స్వరాట్


Saturday, 28 September 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 49వ భాగం - జయ జయ జయ నటరాజా రజతశైల రాజా

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
నలభైయెనిమిదవ భాగం ఇక్కడ

49వ సజీవరాగం -  జయ జయ జయ నటరాజా 
                            రజతశైల రాజా
చిత్రం - వాల్మీకి
గానం - ఘంటసాల 
రచన - సముద్రాల
సంగీతం - ఘంటసాల

పల్లవి: 
ఓం... ఓం... ఓం....
జయ జయ జయ నటరాజా
రజతశైల రాజా - జయ జయ జయ !
భావ రాగ తాళ యోగ భామాశ్రిత వామభాగ అమరవినుత పాద యుగళ
దేవ దేవ సాంబశివ !! జయ జయ జయ!!


చరణం: 
ధిం తతత ధిం , - 3
తధిన తధిన తాంగటతక  తధిన తధిన 
తధిన తాంగటతక  - 3
తాంగటతక తాంగటతక తం..
ఆలాపన

చరణం: 
నిఖిలాగమ శిఖర ఘటిత 
నిత్యానంద ఖేలనా
చరణాశ్రిత సాధులోక పరిపాలన
చంద్రచూడ చర్మాంబర శింజాణ
మాణిక్య మంజీర అనిత ప్రణవ
!! జయ జయ జయ నటరాజా !!

సృష్ట్యాదిన అంధకారబంధురమై నిశబ్దమయంగా వున్న ఈ జగతిన ముందుగా శబ్ధం, ఆ శబ్దం నుండి ఓంకార ప్రణవనాదం, వేదాలు, సంగీత నాట్యాది కళలు ఉద్భవించాయి. వీటన్నిటికీ మూలాధారమైన సృష్టి స్థితి లయకారుడైన సర్వేశ్వరుడే, ఆ విశ్వేశ్వరుడే బ్రహ్మ, విష్ణు, పరమేశ్వర రూపాలలో ఈ విశ్వాన్ని తన ఆధీనంలో వుంచుకొని పరిపాలిస్తున్నాడు. 

పంచభూతాత్మకుడైన పరమశివుడు వివిధ స్థితిగతులలో ప్రకటించిన ముఖ, హస్త, పాద భంగిమలే భరతనాట్య శాస్త్ర ఆవిర్భావానికి మూలాధారం. పరమేశ్వరుడు నాదప్రియుడు, లాస్యప్రియుడు. తన వామభాగాన అమరివున్న శక్తితో భావ రాగ తాళ ప్రక్రియలతో నిత్యానందభరితంగా లాస్య, తాండవాలను ప్రదర్శిస్తూ  లోకకళ్యాణ కార్యాలను నిర్వహిస్తున్నాడు. 

అటువంటి చంద్రచూడ, చర్మాంబర మాణిక్య మంజీరధారియైన నటరాజు, ప్రమథ గణాలు తనను వివిధ రీతులలో నృత్య గానాలతో స్తుతిస్తూండగా పార్వతీదేవి తో కలసి చేసిన ఆనందతాండవ నృత్య గీతమే "జయ జయ జయ నటరాజా రజతశైల రాజా " అనే మృదు మధుర గీతం. అదే నేటి "ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం". 

1963 లో విడుదలైన "వాల్మీకి" పౌరాణిక చిత్రంలోని ఈ పాటను సముద్రాల రాఘవాచార్యులవారు అత్యద్భుతంగా వ్రాసారు. ఈ పాటలో ఆచార్యులవారు ప్రయోగించిన సంస్కృత విశేషణాలు వారి కవితాశైలికి దర్పణం.

ఘంటసాలవారి సంగీత విద్వత్ కు మరో మచ్చుతునక ఈ గీతం. సంగీతదర్శకుడిగా, గాయకుడిగా అద్భుత ప్రజ్ఞ కనపర్చి రూపొందించిన గీతం ఇది.  ఆనాటి ఈ పాటలో వందలాది వాద్యాలు గానీ, డాల్బీ సౌండ్ ఎఫెక్ట్స్ గానీ,  పాట చిత్రీకరణలో కళ్ళు చెదిరే రంగు రంగుల సెట్లుకాని, కోట్లాది రూపాయల ఖర్చుతో కూడిన గ్రాఫిక్స్ గాని కానరావు. అయినా ఈ పాట ఎప్పుడు విన్నా ఇందులోని వాద్యగోష్టి అమరికకు నా ఒడలు జలదరిస్తుంది. ఈ పాటలో మాస్టారు ఉపయోగించిన భావ రాగ తాళాలు, జతులు వారి శాస్త్రీయ సంగీత ప్రతిభకు నిదర్శనం. ఈ పాటలో మాస్టారితో కలసి గళం కలిపిన కోరస్ బృందం కూడా తమ విజ్ఞతను చక్కగా కనపర్చారు.

భారతీయ సంగీతంలో కనపడే ప్రాచీన శంఖనాదాలతో, మృదంగ,  ఛండ, తబలా, తరంగాది తాళవాద్యాలతో, క్లిష్టమైన నృత్య జతులతో ఘంటసాల మాస్టారు ఈ పాటకు గొప్ప ఔన్నత్యాన్ని కల్పించారు.  తెరమీద శివ పార్వతులుగా ధర్మరాజు, శకుంతల చూపిన  సశాస్త్రీయ నృత్యాభినయం రసజ్ఞులను ఎంతగానో అలరిస్తుంది.

ఘంటసాల మాస్టారు ఈ పాటను రూపొందించడానికి 'హంసానందిని' ( సోహినీ) మరియు 'హిందోళం' (మాల్కౌంస్) రాగాలను ఉపయోగించారు. పాట చివరలో వినవచ్చే వాద్య సంగీతం ' హిందోళం'లో' స్వరపర్చారు . 'హంసానందిని' 53వ మేళకర్త రాగమైన "గమనశ్రమ" కు జన్యరాగం. హంసానందినిలో 'ప' స్వరం వుండదు. ఆరు స్వరాలు మాత్రమే కలిగిన హంసానందిని ఒక షాఢవరాగం. శ్రావ్యత కలిగిన ఈ రాగం లలితగీతాలకు , నృత్యగీతాలకు చాలా అనువైన రాగం. ఇక ' హిందోళ' రాగం 20వ మేళకర్త రాగమైన నటభైరవి జన్యమే ఈ హిందోళం. ఈ రాగంలో రిషభం, పంచమ స్వరాలు లేవు. ఐదు స్వరాలు మాత్రమే కలిగిన ఈ ఔఢవ రాగం హిందోళం చాలా ప్రసిధ్ధిపొందినరాగం. హిందోళం (మాల్కౌంస్) రాగంలో వందలాది సినీమా పాటలు రూపొందాయి. ఘంటసాల మాస్టారు రూ పొందించిన గుండమ్మకధ లోని ఎల్.విజయలక్ష్మి నృత్య సంగీతం కూడా ఈ హిందోళ రాగంలో చేసినదే. అయితే ఆ నృత్యగీతానికి, ఈ వాల్మీకి పాటలోని ఆఖరి నృత్య వాద్య సంగీతం మధ్య ఎంతో వైవిధ్యం కనిపిస్తుంది. ఉపయోగించే రాగం ఒకటే అయినా సన్నివేశం, సందర్భాన్నిబట్టి దాని రూపురేఖలలో వైవిధ్యం కనిపిస్తుంది. ఆ విధమైన వైవిధ్యం చూపి శ్రోతలను రంజింపజేయడంలో ఘంటసాల మాస్టారు అద్వితీయులు.

జూపిటర్ పిక్చర్స్ హబీబుల్లా నిర్మాతగా, సి.ఎస్.రావు దర్శకత్వంలో ఎన్.టి.రామారావు, రాజసులోచన, లీలావతి రఘురామయ్య, రాజనాల నటించిన ఈ వాల్మీకి సినీమాలో 16 పాటలు పద్యాలున్నాయి. వాటిని ఘంటసాల, రఘురామయ్య, మాధవపెద్ది, పి.సుశీల, కోమల, ఎస్.జానకి ఆలపించారు. ఈ సినీమాలో ఘంటసాలగారు ఆలపించిన ఏకగళ గీతాలు, యుగళగీతాలు, పద్యాలు ఒకదానితో ఒకటి సంబంధంలేకుండా పాత్రౌచిత్యంతో విభిన్నంగా వుంటాయి.

వాల్మీకి సినీమాను జూపిటర్ పిక్చర్స్ వారు తెలుగు,  కన్నడ భాషలలో ఒకేసారి నిర్మించారు. తెలుగులో ఎన్టీఆర్ వాల్మీకిగా ఆ పాత్రలో జీవించగా కన్నడంలో ఆ పాత్రలో రాజ్ కుమార్ సంపూర్ణంగా లీనమై నటించారు. తెలుగుకు సంగీత దర్శకత్వం, వహించి గానంచేసిన ఘంటసాల మాస్టారే  కన్నడంలో కూడా సంగీతదర్శకుడిగా, గాయకుడిగా మంచి ప్రశంసలందుకున్నారు.

దేవాలయాలలో జరిగే కచేరీలలో, పీఠాధిపతుల సమక్షంలో జరిగే కచేరీలలో ఈ "జయ జయ జయ నటరాజా" గీతాన్ని ఘంటసాల మాస్టారు తప్పక పాడేవారు. 

శ్రుతి ,రాగ , తాళ , భావాలకు అధిక ప్రాధాన్యం కలిగిన ఈ గీతం ఎన్నటికీ మదిలో మెదిలే సజీవరాగమే.



వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము.

ప్రణవ స్వరాట్

Saturday, 21 September 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 48వ భాగం - దేవ దేవ నారాయణ పరంధామ పరమాత్మ

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
నలభైయేడవ భాగం ఇక్కడ

48వ సజీవరాగం -   దేవ దేవ నారాయణ  పరంధామ పరమాత్మ
చిత్రం - శ్రీ కృష్ణార్జున యుద్ధం
గానం - ఘంటసాల 
రచన - పింగళి
సంగీతం - పెండ్యాల

పల్లవి:
దేవ దేవ నారాయణ 
పరంధామ పరమాత్మ 
నీ లీలలనెన్నతరమ 
భక్త పారిజాతమా !! దేవ దేవ

ఆ......... (రాగాలాపన)

చరణం:
సకల భువన సంచాలక 
అఖిల దనుజ సంహారక
ఎప్పుడెచట అవతరించి
ఏమి నటన సేతువో !! దేవ దేవ

చరణం:
దీన సుజన పరిపాలా
 ఆ....... ( ఆలాపన)
దీన సుజన పరిపాలా
మునిసన్నుత గుణజాల
ధరణినేమి మహిమచాట
ద్వారకలో నుంటివో
దేవ దేవ నారాయణ ....
రాగాలాపన .......
...........

దేవ దేవ నారాయణ ధరణి 
నేమి మహిమ చాట
ద్వారకలో నుంటివో !! దేవ దేవ!!

తెలుగు పౌరాణిక నాటక రంగం మీద మరాఠీ నాటక రంగ ప్రభావం వుండేదన్న విషయం అందరికీ తెలిసిందే. తెలుగు పౌరాణిక నాటక పద్య సంగీతమంతా మరాఠీ సంగీత బాణీనే అనుకరించి అనుసరించింది. 1940ల నాటి తెలుగు సినీమాలు కూడా రంగస్థల బాణీలోనే సాగాయి. 

సుప్రసిధ్ధ సంగీతదర్శకుడు పెండ్యాల నాగేశ్వరరావుగారు పౌరాణిక నాటక రంగం నుండి వచ్చినవారు. ఆనాటి రంగస్థలనటుడు, గాయకుడు, రచయిత అయన దైతా గోపాలంగారి ప్రభావం పెండ్యాలగారి మీద ఎంతైనా వున్నది. గంధర్వ గాయకుడు ఘంటసాలవారి సహకారంతో పెండ్యాల గారు పౌరాణిక సినీమా సంగీతం మీద ఎన్నటికీ చెరపలేని చిరస్థాయి ముద్ర వేశారు.

1960 వ దశకం తెలుగు సినీ సంగీతానికి ఒక సువర్ణాధ్యాయం. ఆ దశాబ్దంలో వచ్చిన సినీమా సంగీతమే ఆపాతమధురమై కోట్లాది తెలుగు హృదయాల సంగీత పిపాసను ఈనాటికీ తీరుస్తున్నది. ఆ విధంగా 1962 లో వచ్చిన రసరమ్య సంగీతభరిత పౌరాణిక చిత్రరాజమే కె.వి.రెడ్డిగారి  "శ్రీకృష్ణార్జున యుధ్ధం".

అలనాటి సుప్రసిధ్ధ నాటక , కథా రచయిత చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహంగారు వ్రాసిన "గయోపాఖ్యానం" పౌరాణిక నాటకం ఆధారంగా కె.వి.రెడ్డిగారు ఈ "శ్రీకృష్ణార్జునయుధ్ధం" సినీమాను తీశారు. ఈ సినీమా నాటికి అగ్రనటులిద్దరి మధ్యా అంతర్లీనంగా విరోధం కొనసాగుతున్నా ఇద్దరూ మంచి సంస్కారం గలవారు, వృత్తి ధర్మాలను నిక్కచ్చిగా పాటించేవారు, దర్శకుడు మీద గల భక్తిశ్రధ్ధల కారణంచేతనూ ఈ సినీమా నిర్మాణంలో ఎటువంటి అవాంతరాలు ఏర్పడకుండా సినీమా సాఫీగా సాగిపోయింది. దిగ్గజాలవంటి నటీనటులు, సాంకేతిక నిపుణులు పనిచేసిన సినీమా కావడం వలన శ్రీకృష్ణార్జున యుధ్ధం ఘన విజయం సాధించి రజతోత్సవాలు జరుపుకుంది. 

శ్రీకృష్ణార్జున యుధ్ధంలో కృష్ణార్జునులైన ఎన్.టి.ఆర్, ఎ.ఎన్.ఆర్.ల తర్వాత తెర వెనుక ప్రముఖ పాత్రను పోషించింది అమరగాయకుడు ఘంటసాలవారే. పెండ్యాలగారి సంగీతంలో, పింగళివారి రచనలో రూపొందిన 19 పాటలు, పద్యాలలో పదకొండింటికి గాత్రదానం చేసింది ఘంటసాల మాస్టారే. శ్రీకృష్ణుడు ఎన్.టి.ఆర్, అర్జునుడు ఎ.ఎన్.ఆర్., నారదుడు కాంతారావు, ఈ మూడు పాత్రలకు సంబంధించిన పాటలను, పద్యాలను పాడడంలో ఘంటసాలవారు చూపించిన వైవిధ్యం, అద్వితీయ గాన ప్రతిభ అనన్యసామాన్యం. ఏ పాటకు ఆ పాటే, ఏ పద్యానికి ఆ పద్యమే ఆ నటులే ఆలపిస్తున్నారా అనే అనుభూతి ని ప్రేక్షకులలో కల్పించడం ఒక్క ఘంటసాలగారికి మాత్రమే సాధ్యం. తెరమీద ఆంగిక, వాచకాభినయాలతో ఎ.ఎన్.ఆర్., కాంతారావు లు అలరిస్తే ఘంటసాల తన గళబలంతో తెరవెనుక తన నటనా ప్రాభవాన్ని చాటిచెప్పారు.

శ్రీకృష్ణార్జున యుధ్ధంలో నారద పాత్రధారి కాంతారావుగారికి ఘంటసాల మాస్టారు పాడిన పాటే ఈ వారం "ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవ రాగం". అదే "దేవ దేవ నారాయణ పరంధామ పరమాత్మ" పాట. పింగళి నాగేంద్రరావుగారు - 'సకల భువన సంచాలక, 'అఖిల దనుజ సంహారక', 'దీన సుజన పరిపాలా', 'ముని సన్నుత గుణజాల' అనే పదప్రయోగాలతో తన కవితా పటిమను చాటుతూ దేవదేవుడైన నారాయణుని మహిమలను పొగిడారు.

నిజానికి ఈ పాట సినీమా లో టైటిల్స్ మీద వచ్చే పాట. ఆఖరి చరణంలో ఆలాపనలు ముగిసి 'ధరణినేమి మహిమ చాట ద్వారకలో నుంటివో' అన్న పదంమీద  నుండి మాత్రమే నారద పాత్రధారి కనిపిస్తాడు.

టైటిల్ మ్యూజిక్ నిండుగా వినిపించడానికి కావలసిన వాద్యాలన్నీ ఈ పాట నేపథ్యంలో పెండ్యాలగారు ఉపయోగించారు. వీణ, సితార్, వైయొలిన్స్, తబలా, పక్వాజ్, మృదంగం వంటి వాద్యాల సహకారంతో ఘంటసాలవారు ఓ మూడున్నర నిముషాలపాటు  ఈ పాటలో విజృంభించారు. తన సంగీత వైదుష్యాన్ని ప్రదర్శించారు. పెండ్యాల, ఘంటసాల కలయికలో ఈ పాట ఆనాటి పౌరాణిక నాటక సంగీతప్రియులను, ఆధునిక సంగీతప్రియులను సమానంగా అలరించింది.  సినీమాలో ఒక పాటకు గానీ, ఒక పద్యానికి గాని ఆలాపన అనేది ఎంతవరకు వుండాలి, అందుకు కావలసిన రాగభావాలు  ఎంతవరకు, ఎలావుండాలి అనే విషయంలో ఘంటసాలవారు చాలా నిర్దిష్టంగా ఒక ప్రామాణికతను మనకు ఏర్పర్చారు.

పెండ్యాల గారు ఈ పాటను కె.వి.రెడ్డిగారికి చాలా అభిమాన రాగమైన  "అభేరి" ( హిందుస్థానీ భీంఫ్లాస్) రాగంలో స్వరపర్చారు.  కర్ణాటక దేవగాంధారి అనే రాగమే శ్రీ ముత్తుస్వామి దీక్షితులవారి సంప్రదాయం లో అభేరి అనే పేరుతో ప్రచారమయింది. అభేరి ఔఢవ- సంపూర్ణ రాగం. 22వ మేళకర్త అయిన ఖరహరప్రియ రాగానికి జన్యరాగం. ఈ అభేరి/ భీంప్లాస్ రాగాలలో లెఖ్ఖలేనన్ని సూపర్ హిట్ సినీమా పాటలను మన సంగీత దర్శకులు రూపొందించారు. ఈ రాగంలో ఘంటసాల మాష్టారు కూడా తన వంతుకు  అనేక ఆణిముత్యాలను ఏర్చి కూర్చి మనకు అందించారు.




వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము.

ప్రణవ స్వరాట్

Saturday, 14 September 2024

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 47వ భాగం - రావే ప్రణవరూపిణి రావే

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించిన ముచ్చట్లతో సాగే జ్ఞాపకాలమాలిక!!

   

ఘంటసాల మదిలో సదా మెదిలే సజీవరాగం!!
నలభైయారవ భాగం ఇక్కడ

47వ సజీవరాగం -  రావే ప్రణవరూపిణి రావే
చిత్రం - స్వర్ణమంజరి
గానం - ఘంటసాల 
రచన - సముద్రాల
సంగీతం - పి.ఆదినారాయాణ రావు

పల్లవి:
రావే ప్రణవరూపిణీ రావే
నా కళాసాధనాశక్తి నీవే
కళల బలము చవి చూపగరావే !!రావే

చరణం:
జగతిని కళలే జీవాధారం
జరిగె నేడపచారం
కళోపాసికే తీరని ప్రళయం
సలుపవే లోక విలయం - 2

రావే ...రావే ...రావే....

మధ్యమావతి రాగంలో రెండు ఆవర్తాల ఆలపన... తర్వాత సుమారు ఏడున్నర ఆవర్తాల స్వరాలాపనతో ఘంటసాలవారు ఈ గీతాన్ని అజరామరం చేశారు.

నాదోపాసన దైవీకమైనది. యుగయుగాలుగా సంగీతం భారతీయ సంస్కృతిలో కలసిపోయివున్నది. సంగీతాన్ని బాహ్యదృష్టితో చూస్తే శ్రవణాలకు ఆనందాన్ని కలిగిస్తూ మానసికోల్లాసాన్ని కలిగించడమే దాని ప్రధాన లక్ష్యం. కానీ అనాదిగా ఎందరో మహానుభావులు నాదోపాసనను పరమేశ్వరుని చేరుకునే పరమసాధనగా భావించారు. ఋషులు, యోగులు సుదీర్ఘ కాలం తపస్సుచేసి మహాశక్తులెన్నింటినో తమ స్వాధీనం చేసుకున్నట్లే, ఎందరో మహానుభావులైన నాదోపాసకులు సంగీతాన్ని మహా తపస్సుగా భావించి అనేక అతీతశక్తులను సంపాదించి లోకకళ్యాణం కోసం వినియోగించేవారు. నాదబ్రహ్మను తమ కైవసం చేసుకున్న మహాపురుషులు ఘటనాఘటన సమర్ధులు. ఋషులు, మునులలాగే నాదోపాసకులు కూడా ఈ లోకంలో శాంతిభధ్రతలకు, న్యాయ ధర్మాలకు విఘాతం కల్పించేవారిని తమ సంగీతంతో శపించేవారు, శిక్షించేవారు.

ఈ రకమైనటువంటి నేపథ్యంతో గతంలో మన తెలుగులో కొన్ని జానపద చిత్రాలు వచ్చాయి.  అలాటి ఒక గొప్ప సంగీత కళాకారుడికి జరిగిన అన్యాయం, అపరాధం కధావస్తువుగా 1962 లో ఒక జానపద చిత్రం వచ్చింది. అదే అంజలీ పిక్చర్స్ వారి "స్వర్ణమంజరి" సంగీతరసభరిత చిత్రం. వేదాంతం రాఘవయ్య దర్శకత్వంలో వచ్చిన ఈ సినీమాలో ఎన్.టి.రామారావు, అంజలీదేవి, నాగయ్య, రాజనాల ముఖ్య పాత్రధారులు.

సంగీత సరస్వతియొక్క అపార కటాక్షవీక్షణాలు పొందిన సంగీత కళాకారుడికి ఒక రాజాస్థానంలో జరిగిన ఘోర అవమానానికి తీవ్రంగా క్షోభించి ఆవేశ ఆక్రోశాలతో "రావే ప్రణవరూపిణి రావే" అని ఆలపిస్తూ ఒక ప్రళయాన్నే సృష్టిస్తాడు. సంగీతసాహిత్యపు విలువలు కలిగిన ఆ పాటే నేటి మన సజీవరాగం.

జగతికి జీవాధారమైన లలితకళలకు ఒక రాజ్యంలో తీరని అపచారం జరుగుతూంటే అది కళోపాసికి తీరని అవమానం. శాంతి నెలకొనడానికి ధర్మపరిరక్షణ కోసం ఈ లోకాన విలయాన్ని సృష్టించమని ఆగ్రహావేశాలతో ఆ గాయకుడు ఓంకార ప్రణవరూపిణిని వేడుకుంటున్నాడు.

సముద్రాల రాఘవాచార్యులవారి బలమైన సాహిత్యానికి ఈ చిత్ర నిర్మాత, సంగీత దర్శకుడు అయిన పి.ఆదినారాయణరావుగారు మధ్యమావతి రాగంలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయేలా ఒక పాటను స్వరపర్చారు.  మధ్యమావతి 22వ మేళకర్త అయిన ఖరహరప్రియ జన్యరాగం. ఔఢవరాగమే అయినా విస్తారమైన రాగసంచారానికి అవకాశం గల రాగం. సాధారణంగా గాయకులు  ఈ మధ్యమావతి రాగ కీర్తన ఆలపనతో తమ కచేరీలను ముగించడం ఆనవాయితీ. మధ్యమావతి కి సరిపోలే హిందుస్థానీ రాగం మేఘ్ మల్హర్ గా చెపుతారు.

"రావే ప్రణవ రూపిణీ రావే" గీతాన్ని ఘంటసాల మాస్టారు చాలా ఆవేశంతో ఒక వృధ్ధుడు పాడుతున్నట్లే రసోద్దీపన కలిగిస్తూ పాడారు. తెరమీద ఈ పాటకు నటించే నాగయ్యగారిని తన మనసులో పెట్టుకొని ఘంటసాలవారు ఈ పాటకు అవసరమైన ముసలివయసు ప్రకంపనలను తన గొంతులో పలికించారు. ఈ పాటను ఆడియోలో విన్నా ఈ పాటను నాగయ్యగారే పాడివుంటారనే భావన మనకు కలుగుతుంది. ఈ పాట చివరలో వినిపించే తొమ్మిది ఆవర్తాల రాగాలాపన, స్వరకల్పనలు ఘంటసాలవారి సంగీతప్రతిభకు దర్పణం పడతాయి.

ఆదినారాయణ రావు గారు ఈ పాటకు సితార్, ఫ్లూట్, తబలా, పక్వాజ్, తబలాతరంగ్, మొదలైన వాద్యాలు ఉపయోగించారు. స్వరకల్పనలలో డ్రమ్స్, సింబల్స్, మెటల్ షీట్స్( ఉరుములు, మెరుపుల ఎఫెక్ట్స్ కోసం) వంటి వాద్యాలుపయోగించి శ్రోతల ఒడలు గగుర్పొడిచేలా చేశారు. కర్ణాటక, హిందుస్థానీ సంగీతశాస్త్రం పట్ల సదవగాహన, వివిధ రాగాలలో పట్టుగల అతి కొద్దిమంది సినీమా సంగీత దర్శకులలో అగ్రగణ్యులు ఆదినారాయణరావుగారు. ఆర్ధికంగా వారు చేసిన కొన్ని చిత్రాలు పరాజయం పొందినా ఏ ఒక్క సినిమా కూడా సంగీతపరంగా సంగీతాభిమానులను నిరాశపర్చలేదు.

స్వర్ణమంజరి సినీమాలో అధ్భుతమైన గీతాలు ఓ పదివరకూ వున్నా ఆర్ధికంగా ఈ సినీమా అనుకున్నంత విజయం సాధించలేకపోయింది. స్వర్ణమంజరిలో ఘంటసాలవారు పాడిన ఐదు పాటలు వారికి మంచి పేరునే తెచ్చిపెట్టాయి. వాటిలో సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం " రావే ప్రణవరూపిణి రావే".





వచ్చే ఆదివారం "ఘంటసాల మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" శీర్షికలో మరల మరో మరపురాని గీతంతో కలుసుకుందాము.

ప్రణవ స్వరాట్

ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం - 56వ భాగం - అలిగినవేళనే చూడాలీ గోకులకృష్ణుని అందాలూ

"ఘంటసాల - సదా మదిలో మెదిలే సజీవరాగం" పేరుతో సాగే ఈ శీర్షిక, ఘంటసాలవారి రాగాధారిత ఏకగళ గీతాలను పరిచయం చేస్తూ ఘంటసాలగారికి సంబంధించి...